E - e
pers. 2SG EMPH. (pronom personnell de la deuxième personne du singulier) (emphatique) : toi, ton, ta, tes. ń bɛ́ ê dè mà ! c'est à toi que je parle !
ebola→̌
n. Ebola, fièvre d’Ebola, virus d'Ebola.
Ecopi→̌→ 18 Variantes : Ecupi; Ɛcopi; Ɛtiyopi.
n.prop. (pays). Éthiopie.
Ecupi→̌ Voir entrée principale : Ecopi.
n.prop. Éthiopie.
Edeyɛmu→̌
n.prop. EDM, Électricité du Mali.
Eduwarado→̌
n.prop. Eduardo. (José Eduardo dos Santos, président d'Angola, 1979-2017).
Eduwari→̌
n.prop. Edward. (Edward Jenner, médecin anglais qui a inventé le vaccin contre la variole).
intj. eh! (surprise ; reproche). ée ! cɛ̀ ! kàna nìn kɛ́ dɛ́ ! eh (toi) là-bas ! Ne fais pas ça !
n. Syn : jàmafu. ETRG.FRA. église. Sira filanan ye Iyɛnipeyɛsi (INPS) sira ye. O bɛ tɛmɛ Egilizida fɛ. (Kibaru n°527, 12/2015)
ekipu→̌
n. ETRG.FRA. équipe. Muso ntolatan ekipuw ka di n ye, nka, a ma deli ka na n kun na don si, n yɛrɛ ka kɛ ntolatanna ye. (Fasokan, 2010/04)
èkɔli→̌→ 7 Voir entrée principale : làkɔli.
n. école.
n.prop. (pays). Equateur.
Elena→̌
n.prop. (Maria Elena Cavallaro Cuomo, propriétrice de la Fondation Cuomo). Maria Elena.
eliyotisi→̌
n. Heliothis virescens, noctuelle verdoyante, noctuelle des bourgeons du tabac. (une parasite de coton qui mange les fruits non-mûrs).
endisiriyɛli→̌
adj. Syn : ɛndisirɛli. Variante : ɛndisiriyɛli. ETRG.FRA. industriel. jagokɛla don Zoni Endisiriyɛli la Bamakɔ (Kibaru n°527, 12/2015)
Èndu→̌ Voir entrée principale : Ɛ̀ndu.
n.prop. Inde.
n.prop. Syn : Tibɛsiti. TOP, Ennedi. (région nord-est du Tchad).
Enisupu→̌
n.prop. ENSUP, École Normale Supérieure.
enzeniyɛri→̌
n. ETRG.FRA. ingénieur. Enzeniyɛri don forobayɔrɔw jɔli sira kan. (Kibaru 534, 2016)
epariɲi→̌
n. Syn : bìlańkɔ́rɔ, síniɲɛsigi. ETRG.FRA. épargne. koloni san fila filɛ a bɛ peremiye piri ta epariɲi la Mali bɛɛ. (Traoré, Hinɛ nana, III.13)
epinari→̌ Voir entrée principale : pinari.
n. épinard.
n. ETRG.FRA. referendum. ereferandɔmu, n' o ye forobawote ye jamana kunkanko gɛlɛn dɔ kan, o kɛli yamaruya bɛ di Peresidan de fɛ. (Kibaru 467, p5)
n. ETRG.FRA. reggae. Azizi Wɔndɛri ye arasita ye. A ye erege kanu kosɛbɛ. (Kibaru bɔko 531, 2016)
eremɔrɔku→̌
n. ETRG.FRA. camion remorque. Dugutaakarebako cakɛda min bɛ Bamakɔ, n'a tubabukan daɲɛ ye "Sonɛfu Taransipɔri" ye, o ni eremɔrɔkuba dɔ ye ɲɔgɔn tu Kɔnɔbugu ni Fana furancɛ la Segu sira kan arabadon sɔgɔma nɛgɛ kanpɛ 2 tɛmɛnen ni sanga 30 ye.(Kibaru 540, 2017)
n. ETRG.FRA. Républicains parti USA. Politikitɔnba fila de bɛ Etazini (Demokaratiw ni erepibilikɛnw). (Jekabaara, 273 03)
erepibiliki→̌
n. ETRG.FRA. république. A b'a fɔ : «N bɛ kali jamanadenw ye, ka n seere kɛ Ala ye; n bɛ Erepibilikifanga labalo; n bɛ jamana sariyasunba labato, ka n ka baara kɛ laadiriya la, faso jama ka nafa kama.(Kibaru 466)
erepɔritazi→̌
n. Syn : làkalitaɲini. ETRG.FRA. reportage. Ɛsipaɲi jabaraninso ka kani fɔlɔ kɛr'a bolo sangawuli ye, ale ye jaw bɔli sugubulon yalon ka bɔ caman ɲɛkɔrɔ minnu lakodɔnnen don kosɛbɛ, i n'a fɔ «Faransi Telikɔmu» erepɔritazi ani «Alifakamu TV Afiriki ka» Jabaraninso.
n. Syn : séereyasɛbɛn. reçu.
eretɛrɛti→̌→ 3 Variante : ɛrɛtɛrɛti.
n. Syn : dògotu, káluwa. retraite, pension. Syn : pansɔn.
n. révolution.
n. ETRG.FRA. Syn : kɔ́nbaga. révolutionnaire. Ɛrinɛsito Ce Gewara Bolivi jamana fasokanunci yɛrɛ ka hɛrɛ kɔnbaga (erewolisɔnɛri) (Jɛkabaara 329)
n.prop. AS Real Bamako. (club omnisports).
ereziman→̌
n. ETRG.FRA. régiment. U tun bɛ komandoparaw ka ereziman 33nan na, dɔw b'a fɔ u ma fana ko «Bereruziw», n'o ye sɔrɔdasi fugula bilenmantigiw ye. (Kibaru 539, 2016)
erezo→̌
n. ETRG.FRA. réseau. O jɛkuluba 5 fana bolo donna ɲɔgɔn bolo ka jɛkulu kelen sigi u komini 5 tɔgɔ la. O welela erezo. (Kibaru 542, 2017)
n. Syn : dùgu, èrezɔn, fànfɛla, jàmana, kàbila, kàfo, màra, màrayɔrɔ. ETRG.FRA. région. bamakò dugu tè erezònw na belen, a tè sèrikiliw la belen, a kèra yòrò kèrènkèrènnen ye, min bè mara a dan na. (Kibaru n°65, 1977)
érezɔn→̌→ 14 Voir entrée principale : èrezɔn.
n. région.
èrezɔn→̌→ 14 Variante : érezɔn.
n. Syn : dùgu, erezɔn, fànfɛla, jàmana, kàbila, kàfo, màrayɔrɔ. région.
n. (dieu de soleil de l'Égypte antique). Rê.
n.prop. (pays). Érithrée.
ero→̌→ 4 Litt : ( euro argent ) Variante : erowari.
n. euro. (monnaie de l'Union Européenne).
erowari→̌→ 4 Voir entrée principale : ero.
n. euro.
n.prop. (groupe de pays). Europe.
Èrɔpu→̌→ 77 Voir entrée principale : Ɛ̀ropi.
n.prop. Europe.
ésansi→̌→ 4 Variante : ésanzi. Source : Fr. essence.
n. Syn : táji. essence. (carburant).
ésanzi→̌ Voir entrée principale : ésansi.
n. essence.
esaripu→̌
n. ETRG.FRA. écharpe. ɔwɔ, nin funteni in na, n’ye mɔgɔ fila ye esaripu b’u la! (Fasokan, 2009 04 Mɛkisiki)
n.prop. (le quotidien gouvernemental au Mali). Essor.
Esuki→̌
n.prop. Essouk. (village commune rurale, région de Kidal, près de ruines de Tadmekka).
n.prop. Essouk. (village et commune, région de Kidal).
etamazɔri→̌
n. ETRG.FRA. état-major. Defili daminɛna ni sɔrɔdasi jalabatigiw ye, Etamazɔri jalabatigibaw, denmisɛnw ka sɔrɔdasiyakalanso (Pritane/Prytanée) tugura olu la (Kibaru 552, 2018)
n.prop. (pays). États-Unis.
Etazini→̌
n. Etats-Unis. Politikitɔnba fila de bɛ Etazini (Demokaratiw ni erepibilikɛnw).(Jekabaara 273 03) ETRG.FRA.
éwe→̌
intj. ça alors! (grand étonnement).
Ezipiti→̌→ 1 Voir entrée principale : Eziputi.
n.prop. Égypte.
Eziputi→̌→ 94 Variante : Ezipiti.
n.prop. (pays). Égypte.