Bamadaba bamanankan daɲɛgafe / dictionnaire du Corpus bambara de référence
A-Z ɲíni Fr (i) *
ɛ ɔ ɲ ŋ ɲíni!

E - e

→̌→ 3698

pers 2SG EMPH2SG EMPH (pronom personnell de la deuxième personne du singulier) (emphatique) : toi, ton, ta, tes. ń bɛ́ ê dè mà ! c'est à toi que je parle !


nê, ê, àlê, ánw /ã́ṹ ~ ã́ũ̀/, áw /áú ~ áù/, òlû
Pronoms personnels emphatiques (4-27)

[Ê mîn ka kán kà nê kùnko` fɔ́], nìn yé ê mànkan yé ?
Toi qui dois dire ce qui est mon souci, c’est ça, ta parole ?’ [Genkurunin].
35.2.3. Structure du GN relativisé dans la proposition matrice

é wɛ̀sɛ→̌→ 0 wàasɛ wàsɛ

intj hélas wí, wúyo, yáa (marque la pitié, la surprise).

ebola→̌→ 0

n EbolaEbola, fièvre d’Ebola, virus d'Ebola

Ecopi→̌→ 25→n.prop/n : 0 →n.prop : 25→n : 0 Ecupi; Ɛcopi; Ɛtiyopi; Etiyopi

n prop TOPÉthiopie (pays).…bolofara filanan bɛ wele Nili bulama, o sinti bɛ bɔ dala dɔ fana na min bɛ wele Tana, o bɛ Ecopi jamana kan.…(kibaru532_05konta-dukene_138.dis.html)

Ecupi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ecopi Ɛcopi; Ɛtiyopi; Etiyopi

n prop TOPÉthiopie (pays).

Edeyɛmu→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0

n prop ABRABR, EDM, Électricité du Mali…kunnafoni n'a dicogo kura fɛɛrɛw minisiri don. a tun bɛ baara kɛ Mali ka yeelenko cakɛda Edeyɛmu ( EDM ) na. Zan Mari Idirisa Sangare furulen don, den 3 b'a bolo.…(kibaru500_03goferenaman_kura_minisiriw.dis.html)

edikasɔn→̌→ 1

n éducation jógodon, kólo, kùnma, làmɔ dòkòtòrò sèriwisi, min bè wele edikasòn sanitèri, o ni tigasènè sèriwisi jèra ka sinimanbò mobili fila bila ka taa cikèduguw la, kabini zanwuye kalo tèmènnen. (Kibaru n°2, 1972) ETRG.FRA.

Eduwarado→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM ETRGEduardo (José Eduardo dos Santos, président d'Angola, 1979-2017).

Eduwari→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM ETRGEdward (Edward Jenner, médecin anglais qui a inventé le vaccin contre la variole).

ée→̌→ 623

intj eh!eh! íye (surprise — reproche). ée ! cɛ̀ ! kànâ nìn kɛ́ dɛ́ ! eh (toi) là-bas ! Ne fais pas ça !

efedirini→̌→ 4

n éphédrine Nu gerenni ni nuji bɔli bɛ kɛ sababu ye ka tulodimi walima nukolodimi bila mɔgɔ minnu na, olu ka kan ka u ka nu gerenni ni nuji bɔli furakɛ ni furaji ye min bɛ kɛ nu kɔnɔ ka a dayɛlɛ, feilifirini (phényléphrine) walima efedirini (éphédrine) bɛ min na. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

egelizi→̌→ 0 egilizi

n egilizi; egilisi église jàmafu Sira filanan ye Iyɛnipeyɛsi (INPS) sira ye. O bɛ tɛmɛ Egilizida fɛ. (Kibaru n°527, 12/2015) A duurulen don dɔw fɛ ko mari y'a yɛrɛ jira Kita, ko de y'a to yen kɛra aladeli yɔrɔ ye. Zan Bɔsiko Sisoko y'a jira ko egilisi b'a farati o ko nasuguw la.(Saheli n°10, 1995) ETRG.FRA.

egilisi→̌→ 0 egilizi

n egelizi; egilizi église jàmafu Sira filanan ye Iyɛnipeyɛsi (INPS) sira ye. O bɛ tɛmɛ Egilizida fɛ. (Kibaru n°527, 12/2015) A duurulen don dɔw fɛ ko mari y'a yɛrɛ jira Kita, ko de y'a to yen kɛra aladeli yɔrɔ ye. Zan Bɔsiko Sisoko y'a jira ko egilisi b'a farati o ko nasuguw la.(Saheli n°10, 1995) ETRG.FRA.

egilizi→̌→ 3

n egelizi; egilisi église jàmafu Sira filanan ye Iyɛnipeyɛsi (INPS) sira ye. O bɛ tɛmɛ Egilizida fɛ. (Kibaru n°527, 12/2015) A duurulen don dɔw fɛ ko mari y'a yɛrɛ jira Kita, ko de y'a to yen kɛra aladeli yɔrɔ ye. Zan Bɔsiko Sisoko y'a jira ko egilisi b'a farati o ko nasuguw la.(Saheli n°10, 1995) ETRG.FRA.

ekaran→̌→ 0

n écran Ka sigidalamɔgɔw kalan janw ni ekaranw dilanni, u sucogo fɛnɲɛnamafagalan na, u dacogo, u kɔlɔsicogo an'u ladoncogo la. (Kibaru 495, 2013) ETRG.FRA.

Ekatɛri→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ekuwatɛri

n prop TOPEquateur (pays).

ekatoriyali→̌→ 5

adj équatorialéquatorial, équatoriale An b'aw ladɔnniya ko Kani min kɛra Gabɔn ni Gine Ekatoriyali san 2012, Zanbi de tun y'o kupu tabaa ye.(Kibaru 493, 2013) ETRG.FRA.

ekipu→̌→ 0

n équipe Muso ntolatan ekipuw ka di n ye, nka, a ma deli ka na n kun na don si, n yɛrɛ ka kɛ ntolatanna ye. (Fasokan, 2010/04) ETRG.FRA.

ekogarafi→̌→ 1

n échographie Ni muso kɔnɔma kɔnɔbara bɛ lamunumunu dɔgɔtɔrɔw fɛ, u bɛ arajo (ekogarafi) k'a la fɔlɔ ka laban ka den dusukun pan-pancogo jate minɛ fɔlɔ. (Kibaru 495, 2013) ETRG.FRA.

èkɔli→̌→ 0 làkɔli lèkɔli; èkɔli Fr. l'école

n école kàlankɛyɔrɔ, kàlanyɔrɔ, làkɔliso.

ekuru→̌→ 1

n écrou A b'a lajè ni sudelida ma wuli, a bè dò bila bulònw ni ekuru tununnenw nò na.(Jɛkabaara n°3, 1986) ETRG.FRA.

ekutɛri→̌→ 4

n écouteurs (...) n'i ye ekutɛri don i tulo la ka dɔnkililamɛn kɛ sanga 30 kuntaala kɔnɔ (... Kibaru 558, 2018) ETRG.FRA.

Ekuwatɛri→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 Ekatɛri

n prop TOPEquateur (pays).… jɛgɛ minnu bɛ bɔ Kɔlɔnbi, Ekuwatɛri , Eziputi, Isirayɛli ani Tayilandi, olu tɛ feere nin jamana kofɔlen ninnu kɔnɔ Afiriki …(kibaru548_03jire_jara-kokanjege_donni.dis.html)

Elena→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop Maria ElenaMaria Elena (Maria Elena Cavallaro Cuomo, propriétrice de la Fondation Cuomo).

elɛkitoroniki→̌→ 0

n électronique Mansinmafɛn minnu ye elɛkitoroniki ye, o dɔnbaa ŋana don. (Kibaru 487, 2012) ETRG.FRA.

elɛkitorozɛni→̌→ 0

adj électrogène O miirinan tara ka kɛɲɛ ni gurupu elɛkitorozɛni 48 sɔrɔli hukumu ye, olu minnu bɛna sigi Kati, Kalaban-kɔrɔ, Darisalamu (Bamakɔ) ani Sikaso (Kibaru facebook 7/8/2022) ETRG.FRA.

élikɔputɛri→̌→ 1 hélikɔputɛri Fr. hélicoptère

n hélicoptère helikɔputɛri.… minnu maralen bɛ Faransi bolo Cadi jamana kan, olu de nana baara ninnu kɛ n'o ye « elikɔputɛriw » ye…(kibaru492_01konta-faransi_joyoro.dis.html)

eliyotisi→̌→ 0

n noctuelle verdoyanteHeliothis virescens, noctuelle verdoyante, noctuelle des bourgeons du tabac (une parasite de coton qui mange les fruits non-mûrs).

emetɛri→̌→ 1

n émetteur Telewisɔn numeriki turuli daminɛna Mali kɔnɔ; nka a emetɛri (antɛni) ma turu yɔrɔ minnu na fɔlɔ, sateliti dɔ bɛ sigi yen, min b'a to o mɔgɔw ka telewisɔn numerikiw ka se k'a jaw sɔrɔ u sigiyɔrɔw la. (Kibaru 572, 2019) ETRG.FRA.

Emira Arabi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Emira Arabu Uni Emira Arabu; Arabu Emiri

n prop TOPEmirats Arabes Unis

Emira Arabu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Emira Arabu Uni Emira Arabi; Arabu Emiri

n prop TOPEmirats Arabes Unis

Emira Arabu Uni→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Emira Arabu; Emira Arabi; Arabu Emiri

n prop TOPEmirats Arabes Unis

endisiriyɛli→̌→ 2 ɛndisiriyɛli

adj industriel ɛndisiriyɛli; ɛndisirɛli jagokɛla don Zoni Endisiriyɛli la Bamakɔ (Kibaru n°527, 12/2015) O sen fɛ, Peresidan Amadu Tumani Ture y'a jira k'a fɔ ko a n'a ka gofɛrɛnaman mɔgɔw bɛna u teliya walasa ka ɛndisirɛlikow don bala kosɛbɛ an ka jamana kɔnɔ. (Fasokan, 2009 08) ETRG.FRA.

Éndu→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0 Ɛ́ndu Híndi

n prop TOPInde… jamana fila bɛ yen, minnu mɔgɔ ka ca ka tɛmɛ diɲɛ jamana bɛɛ kan, n'o ye Sinuwa jamana ni Endu jamana ye : mɔgɔ miliyɔn 1000 ni kɔ sigilen bɛ Sinuwa jamana na, Endu jamana ta bɛ mɔgɔ …(jekabaara003_6dinye_yorow.dis.html)

Enedi→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPTOP, Ennedi (région nord-est du Tchad).…Cadi sɔrɔdasiw bɛ cɛncɛnkankɛlɛ ɲɛdɔn kosɛbɛ. u bɛ Tibɛsiti ni Enedi kuluwow fana dɔn. u ye kɛlɛw fana kɛ Darafuri, Cadi ni Sudan dancɛ la.…(kibaru533_03lekuturu_jara-cadi_ke_jamana.dis.html)

enɛrizi→̌→ 2

n énergie bá, kàanagɛlɛya Adema tile la, Sɛkina Seyidu Ahamadi Jawara tun ye Enɛrizi ni dugujukɔrɔnafolomafɛnw minisiri ye (Kibaru 500, 2013) ETRG.FRA.

Enɛrizidimali→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop Energie du MaliEnergie du Mali Yanni a bɛ wele minisiriya la, Mali jiko ni yeelenko cakɛda «EDM-SA» ɲɛmɔgɔba laadibaa tun don kuran dili la jamana wɛrɛw ma ani yɛlɛma donni Enɛrizidimali cakɛdaw cogo la o sira fɛ. (Kibaru 487, 2012) ETRG.FRA.

Enisupu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop ABRABR, ENSUP, École Normale Supérieure

enzeniyɛri→̌→ 1 ɛnzeniyɛri

n ɛnzeniyɛri ingénieur Enzeniyɛri don forobayɔrɔw jɔli sira kan. (Kibaru 534, 2016) ETRG.FRA.

epariɲi→̌→ 4

n épargne bìlańkɔ́rɔ, síniɲɛsigi koloni san fila filɛ a bɛ peremiye piri ta epariɲi la Mali bɛɛ. (Traoré, Hinɛ nana, III.13) ETRG.FRA.

epinari→̌→ 4 pinari

n pinari épinard Farikolo magofɛn "Acide folique", n'a jɔda ka bon joli dilanfɛn kelen baarali la. A la bɛ sɔrɔ pinari ani jiri bulu wɛrɛw. (BEDE, 2016) "Fer" jɔda ka bon joli dilanni na farikolo la. U ka ca sirabulu ni epinaribulu la. (BEDE, 2016) ETRG.FRA.

epinefirini→̌→ 32

n épinéphrine Ni a tigi fari ɲɛ jɛra a kan, ni a dusukun tantanni ka teli, ni ninakili sɔrɔli ka gɛlɛn a bolo, ni a nalo bɛ ta a kan, aw bɛ aw teliya ka epinefirini (épinéphrine) anpulu kelen kɛ a la (aderenalini ,adrénaline) anpulu tilayɔrɔ naaninan,... (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

epitakulori→̌→ 1

n heptachloreheptachlore, insecticide alidirini, andirini, diyɛlidirini, kulorodani, paratiyɔn, pɛntakulorifenɔli Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

erebeli→̌→ 23

n rebelle bànbaganci. A ko garidikɛ ma, k'o sirannen bɛ mɔgɔ murutilenw (erebɛliw) ɲɛ kɔrɔn fɛ ka na ale tɔɔrɔ. (Kibaru 515, 2014) bànbaanci ETRG.FRA.

ereferandɔmu→̌→ 3

n referendum ereferandɔmu, n' o ye forobawote ye jamana kunkanko gɛlɛn dɔ kan, o kɛli yamaruya bɛ di Peresidan de fɛ. (Kibaru 467, p5) ETRG.FRA.

erege→̌→ 6

n reggae Azizi Wɔndɛri ye arasita ye. A ye erege kanu kosɛbɛ. (Kibaru bɔko 531, 2016) ETRG.FRA.

eregile→̌→ 3→n : 0→v-v : 3

v régler dálabɛ̀n, ɲɛ́bɔ, ɲɛ́nabɔ n’u fila bè nyògòn bèn, basikili eregilelen don. (Sise, Basikililabaara, 1978) ETRG.FRA.

eremɔriku→̌→ 0

n remorque eremɔrɔku A y'a seko damajira k'o la, nka mɔbili misɛnnin bolibaga m'a jaabi. Bɛɛ dun b'a dɔn ko kamiyɔnba minnu bɛ wele ko « eremɔriku », olu tɛ sira bila mɔgɔ ye sufɛ. (Kibaru345, 2000) ETRG.FRA.

eremɔrɔku→̌→ 2

n camion remorquecamion remorque, remorque eremɔriku Dugutaakarebako cakɛda min bɛ Bamakɔ, n'a tubabukan daɲɛ ye "Sonɛfu Taransipɔri" ye, o ni eremɔrɔkuba dɔ ye ɲɔgɔn tu Kɔnɔbugu ni Fana furancɛ la Segu sira kan arabadon sɔgɔma nɛgɛ kanpɛ 2 tɛmɛnen ni sanga 30 ye.(Kibaru 540, 2017) ETRG.FRA.

éreni→̌→ 0 ɛ́rɛni éreni; érini; ɛ́reni.

n hernie érini, káliya.

erepibilikɛn→̌→ 5

n Républicains parti USARépublicains parti USA Politikitɔnba fila de bɛ Etazini (Demokaratiw ni erepibilikɛnw). (Jekabaara, 273 03) ETRG.FRA.

erepibiliki→̌→ 0

n république repibiliki A b'a fɔ : «N bɛ kali jamanadenw ye, ka n seere kɛ Ala ye; n bɛ Erepibilikifanga labalo; n bɛ jamana sariyasunba labato, ka n ka baara kɛ laadiriya la, faso jama ka nafa kama.(Kibaru 466) Bakari Karanbe n'a ka jama ye taama kè irisila repibiliki dò kònò, n'o ye Kazakisitan ye. (Faso kumakan, 1983) ETRG.FRA.

erepɔritazi→̌→ 0

n reportage làkalitaɲini Ɛsipaɲi jabaraninso ka kani fɔlɔ kɛr'a bolo sangawuli ye, ale ye jaw bɔli sugubulon yalon ka bɔ caman ɲɛkɔrɔ minnu lakodɔnnen don kosɛbɛ, i n'a fɔ «Faransi Telikɔmu» erepɔritazi ani «Alifakamu TV Afiriki ka» Jabaraninso. ETRG.FRA.

eresi→̌→ 2

n reçu séereyasɛbɛn.… warifu minnu bɛ sara ni seereyasɛbɛn ( eresi ) t'u la, o mumɛ ka ca ni sefawari miliyari 3 ye tile o tile ni kamiyɔn 25 bɛ bɔ jamana kɔkan ni …(kibaru544_06jalo_jara-warifusara_siraw.dis.html)

ereterete→̌→ 0→n : 0

v prendre sa retraiteprendre sa retraite kelen tun bɛ yen ko Zaki Delawusi. A ereteretera sisan, a sigilen bɛ Pari. (Saheli n°2, 1994) ETRG.FRA.

ereterete

n retraité o tɔgɔ fɔlen don baarabilabagaw « ereteretew » ka kɛsi ka yuruguyuruguko dɔ la (Kibaru 423, 2007) ETRG.FRA.

eretɛrɛti→̌→ 3 ɛrɛtɛrɛti.

n retraiteretraite, pension dògotu, káluwa, sɛ̀gɛnnabɔ́, pansɔn.…minnu tɛ sarati fɔlenw dafa ani minnu ka laɲini tɛ laseginni ye, eretɛrɛti musakaw bɛ yamaruya olu ye. III.…(benkanseben_min_bora.dis.html)

eretinɔli→̌→ 1

n rétinol Ni aw tɛ nin dumuniw ninnu sɔrɔ, walima ni den min bɛ surɔfiyen walima ɲɛja taamasiɲɛ dɔw jira, aw bɛ witamini A 200.000 furakisɛ di a ma (eretinɔli miligaramu 60, furakisɛ walima a furaji (siro) di a tigi ma, siɲɛ 1 kalo 6 o kalo 6 (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

eretorowiro→̌→ 0

adj rétroviraux O fura ninnu bɛ wele ko anti eretorowiro (antirétroviraux), wa o fura ninnu bɛ kɛ sababu ye sidatɔ kɛnɛman ka to ani ka mɛn si la ka bana to a la (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

erewolisiyɔn→̌→ 0 erewolisɔn

n erewolisɔn; rewolisiyɔn; rewolisɔn révolution irisila rewolisiyòn sosiyalisi baju ye leninigaradi dugu de ye. (Faso kumakan, 1983) ETRG.FRA.

erewolisɔn→̌→ 2 rewolisiyɔn.

n révolution… sabati, ka Mali laye jamana hɔrɔnyalenw cɛma. nka senkɔrɔjuguw tɛ dɛsɛ mɔgɔ la. u ye erewolisɔn kɛ binkanniw ani damatɛmɛkow ye, Modibo Keyita bolo walasa ka fanga tɔgɔ tiɲɛ ( operasɔn …(jekabaara145_12kulibali-kalo_donba.dis.html)

erewolisɔnɛri→̌→ 1

n révolutionnaire Ɛrinɛsito Ce Gewara Bolivi jamana fasokanunci yɛrɛ ka hɛrɛ kɔnbaga (erewolisɔnɛri) (Jɛkabaara 329) ETRG.FRA. kɔ́nbaga.

Ereyali→̌→ 18→n.prop/n : 0 →n.prop : 18→n : 0

n prop NOM ETRGAS Real Bamako (club omnisports).…fɔlɔ : sitadi maliyɛn, kuru 14 ani farankan 5. filanan : Ereyali , kuru 17 ani dɔbɔlan 1 ). sabanan : Joliba, kuru 6 ani dɔbɔlan 1.…(kibaru537_08kalo_farikolonyenaje.dis.html)

erezidansi→̌→ 0

n résidence sɛbɛn min b'o sɛmɛntiya k'a lakodɔnnen don a ka marayɔrɔ sɛnɛkɛso fɛ; a sigiyɔrɔ sɛmɛntiyali sɛbɛn (sɛritifikade erezidansi);... (Kibaru 521, 2015) ETRG.FRA.

ereziman→̌→ 1

n régiment U tun bɛ komandoparaw ka ereziman 33nan na, dɔw b'a fɔ u ma fana ko «Bereruziw», n'o ye sɔrɔdasi fugula bilenmantigiw ye. (Kibaru 539, 2016) ETRG.FRA.

erezisɛri→̌→ 0

n régisseur Fɛn min ye Gofɛrɛnaman ka dilen ye, an ye baaraw kɛ n'o ye k'a tɔ kɛ ka mɛri sekeretɛri zenerali ni erezisɛriw ka sarako ɲɛnabɔ. (Dibifara n°3, 2001) ETRG.FRA.

erezisitiri→̌→ 0

n registre San 2012 yiriwali sɔrɔda bolodalen minnu jate minɛna dutigisɛbɛnw ni meri erezisitiriw kɔnɔ, o katimu. (Kibaru 479 2011) ETRG.FRA.

erezisu→̌→ 0

n rhésus A bɛ fɔ joli suguya ma tubabukan na « erezusi » (Rhésus). (Kibaru 576, 2020) ETRG.FRA.

erezo→̌→ 10

n réseau O jɛkuluba 5 fana bolo donna ɲɔgɔn bolo ka jɛkulu kelen sigi u komini 5 tɔgɔ la. O welela erezo. (Kibaru 542, 2017) ETRG.FRA.

èrezon→̌→ 0 èrezɔn

n région dùgu, fànfɛla, jàmana, kàbila, kàfo, màrayɔrɔ, màra, nɔ̀dugu, nɔ̀kandugu bamakò dugu tè erezònw na belen, a tè sèrikiliw la belen, a kèra yòrò kèrènkèrènnen ye, min bè mara a dan na. (Kibaru n°65, 1977) ETRG.FRA.

èrezonali→̌→ 0 èrezɔnali

adj èrezɔnali régional Marabolo kɔnseyew ye: kominiw kɔnseyejɛkulu, sɛrɛkili kɔnseyejɛkulu, Bamakɔ faaba kɔnseyejɛkulu ani asanbile erezonali mɔgɔw; n'o ye Mali marabolo kɔnseyew ye.(Kibaru 415, 2006) ETRG.FRA.

èrezɔn→̌→ 16 érezɔn

n région dùgu, fànfɛla, jàmana, kàbila, kàfo, màrayɔrɔ, nɔ̀dugu, nɔ̀kandugu.…o de kɔfɛ, u ye erezɔn kuntigiba sigi min kɛra Nikola Bɛrinari ye. erezɔn kuntigiba in tun sigilen bɛ Segu. o yɛlɛma kura de kɛra sɛkitɛriw cayali sababu ye.…(jekabaara142_06koorikolo_walima.dis.html)

èrezɔnali→̌→ 3

adj èrezonali régional Marabolo kɔnseyew ye: kominiw kɔnseyejɛkulu, sɛrɛkili kɔnseyejɛkulu, Bamakɔ faaba kɔnseyejɛkulu ani asanbile erezonali mɔgɔw; n'o ye Mali marabolo kɔnseyew ye.(Kibaru 415, 2006) ETRG.FRA.

Erɛ

n Rê (dieu de soleil de l'Égypte antique).… . boli cɛlamaw, a musolamaw, olu fana tun bɛ yen. boliba tun ye u bolo tile ye. o tun bɛ wele « Erɛ », u ka jate la, su o su sankolo boli tun bɛ tile kunun ka jigin n'a ye dugukolo jukɔrɔ, …(kibaru534_05konta-dukene_140nan.dis.html)

erigotarati→̌→ 1

n ergotrateergotrate, ergométrine ɛrigometirini (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

érini→̌→ 0 ɛ́rɛni éreni; érini; ɛ́reni.

n hernie érini, káliya.

érini→̌→ 0

n ɛ́reni hernie káliya, ɛ́rɛni A fisa ka ka furudimi furakɛ kabini a daminɛ. Ni o tɛ a bɛ se ka basi bɔn jugumanba lase a tigi ma walima ɛrini. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) Farikolo yɔrɔ dɔ farali k'a kɔnɔfɛn npurugutu ka bɔ o wo fɛ, o bana de bɛ wele tubabukan na ereni (hernie). (Kibaru 550, 2017) ETRG.FRA.

Eritere→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0

n prop TOPÉrithrée (pays).…jamana kelen min m'a bolonɔbila fɔlɔ o ye Eritere ye.…(kibaru572_03kulubali_jara-jamanakuntigi_ibarahimu.dis.html)

eritoromisini→̌→ 56

n érythromycine ETRG.FRA.… eritoromisini ) ni kuloranfenikɔli ( fana bɛ se ka kɛ ka a furakɛ ni banakisɛfagalan kofɔlen ninnu …(dogotoro_14taa_dogotoroso.dis.html)

ero→̌→ 3 erowari

n euro (monnaie de l'Union Européenne).… caman bɔ ; yala jɔn ye ntolatankɛnɛ ɲɛnamabaw ani yiriwaliyɔrɔ ye Afiriki ntolatan na ? ero n'o ye Erɔpu tɔgɔlakupu ye, an bɛ don min na o bɛ wari min ladon, Kani t'o jaka ladon…(kibaru577_08tunkara_jara-kani.dis.html)

erowari→̌→ 10( euro argent ) ero

n euro (monnaie de l'Union Européenne).

eroyini→̌→ 6

n héroïnehéroïne, diamorphine, diacétylmorphine (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Èrɔpu→̌→ 35→n.prop/n : 0 →n.prop : 102→n : 0 Ɛ̀ropu; Ɛ̀ropi

n prop TOPEurope… ye : dugukolo fɛnsɛnnen kayiti kan kɛɲɛka kɛɲɛkayan fan Ameriki Atilantiki kɔgɔji Erɔpu Azi Sinuwa jamana Pasifiki kɔgɔji Endu Dakaru Afiriki Pasifiki kɔgɔji Kɔnakiri Abijan …(jekabaara003_6dinye_yorow.dis.html)

ésansi→̌→ 8 ésanzi Fr. essence

n essence táji (carburant).…ne y'o wari sara, an nana so. ne ko joli bɛ di esansi sɔngɔ ye ? mɔbilitigi ko : ko ka o wari to yen.…(dumestre-manigances_2003_09.dis.html)

ésanzi→̌→ 0 ésansi ésanzi Fr. essence

n essence táji (carburant).

esaripu→̌→ 1

n écharpe ɔwɔ, nin funteni in na, n’ye mɔgɔ fila ye esaripu b’u la! (Fasokan, 2009 04 Mɛkisiki) ETRG.FRA.

esɛki→̌→ 0

n échecs Damubɔ suguya min bɛ wele Esɛki, o ɲɔgɔndanba daminɛna: jumadon, sɛtanburukalo tile 11 san 2015, a kuncɛra kalo tile 21 Hamudalayi Aseyi farikoloɲɛnajɛsoba kɔnɔ Bamakɔ.(Kibaru 524, 2015) ETRG.FRA.

Esɔri→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0

n prop Essor (le quotidien gouvernemental au Mali).…Fatumata Nafo ye kunnafonisɛbɛnna ye faso ka kunnafonisɛbɛn « Esɔri » la. ale tɛ fariyɛlɛmafura ta. a ko fariyɛlɛma kɛcogo fila de bɛ yen.…(kibaru561_7tarawele_jara-diyagoyafariyelema.dis.html)

Esuki→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPEssouk (village commune rurale, région de Kidal, près de ruines de Tadmekka).…olu bɛ Esuki , Tadimakatati, Tamaradan, ani Telabiti. o yɔrɔ kɔrɔw n'u jaw bɛ san 6500 bɔ.…(kibaru528_05konta-dukene_135nan_kidali.dis.html)

Esuku→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPEssouk (village et commune, région de Kidal).… kɔnɔ, k'olu ladilan ani ka dɛmɛ kɛ u ye ; seko ni dɔnko so minnu bɛ Tumutu ni Gawo ani Esuku , olu fana bɛ ladilan ani k'u dɛmɛ ; - ka barika don ɲinini na dakunw kan, minnu bɛ tali kɛ seko …(benkanseben_min_bora.dis.html)

Esyɛmu→̌→ 0

n ABRABR, ECM, Education Civique et Morale

etadirizansi→̌→ 1

n état d'urgenceétat d'urgence Sariya in bɛ «Kogoninfanga» sigi jamana kɔnɔ n'o ye Etadirizansi (Etat d'urgence) ye. (Kibaru 492, 2013) ETRG.FRA. k.htm#e11054.

etamazɔri→̌→ 0

n état-major Defili daminɛna ni sɔrɔdasi jalabatigiw ye, Etamazɔri jalabatigibaw, denmisɛnw ka sɔrɔdasiyakalanso (Pritane/Prytanée) tugura olu la (Kibaru 552, 2018) ETRG.FRA.

etanbutoli→̌→ 1

n éthambutol etanbutɔli (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

etanbutɔli→̌→ 13

n éthambutol etanbutoli Etanbutɔli, éthambutol ni sitɛrɛpitɔmisini, stréptomycine fana bɛ to ka kɛ ka sɔgɔsɔgɔninjɛ furakɛ. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

etanɔli→̌→ 3

n éthanol Walima aw bɛ u bila jawɛliji la miniti 20 ɲɔgɔn (ni aw ye jawɛliji suman ni minɛn min ye, aw bɛ o minɛn kelen ɲɛ 7 ji ta) walima aw bɛ u bila alikɔli etanɔli (éthanol) 70% ji la. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Etazini→̌→ 10→n.prop/n : 0 →n.prop : 10→n : 0

n prop TOPÉtats-Unis (pays).…Etazini ye jamana 52 de kafolen ye ɲɔgɔn kan. a kɔnɔ jama hakɛ bɛ mɔgɔ miliyɔn 270 kɔsagon.…(jekabaara273_03sidibe-dinye.dis.html)

Etazini→̌→ 0

n TOPEtats-Unis Politikitɔnba fila de bɛ Etazini (Demokaratiw ni erepibilikɛnw).(Jekabaara 273 03) ETRG.FRA.

Etiyopi→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Ecopi Ecupi; Ɛcopi; Ɛtiyopi

n prop TOPÉthiopie (pays).…tɔn in sigira sen kan Adisabeba, n'o ye Etiyopi faama dugu ye, 1963 san na. farafinna jamana kuntigiw bɛɛ taara tɔnsigi fɔlɔ in na.…(kibaru004_02oua_ye.dis.html)

ewaliyasiyɔn→̌→ 0

n évaluation N'u bɛ mɔgɔ ta ka taga « ewaliyasiyɔnw » na, u bɛ mɔgɔ wɛrɛw de ta, « dɔnk » an bɛ mɛn kasɔrɔ an m'an ka baarakɛminɛnw sɔrɔ. (Jama n°11, 2002) ETRG.FRA.

éwe→̌→ 0

intj ça alors!ça alors! (grand étonnement).

ewɛki→̌→ 0

n évêque Mari ja dilanna bɔgɔ la Kita. Mali ewɛkiw de y'o latigɛ. 'Saheli n°10, 1995) ETRG.FRA.

ewiye→̌→ 0

n évier Ni ewiye fana kɔnɔna kasa ka go, i bɛ kɔgɔ k'a jibɔda fɛ. (Kibaru 508, 2014) ETRG.FRA.

ewoliyɛni→̌→ 0

adj éolien Fiɲɛ bɛ mansin min munumunu ka ji saman kɔlɔn kɔnɔ (pɔnpu ewoliyɛni) (Jɛkabaara n°42, 1989) ETRG.FRA.

Ezipiti→̌→ 3→n.prop/n : 0 →n.prop : 3→n : 0 Eziputi

n prop TOPÉgypte (pays).… Ezipiti farawuna dɔ ka kaburu jan an bɛ ka nin maana min fɔ nin ye, a kow kɛra tiɲɛ yɛrɛ la a bɛ …(kibaru533_05konta-dukene_139nan.dis.html)

Eziputi→̌→ 115→n.prop/n : 0 →n.prop : 114→n : 1 Ezipiti

n prop TOPÉgypte (pays).…- Nasffu Sawirisi : Afiriki nafolobatigi wolonwulanan don. ale ye Eziputi jamanaden ye. a si hakɛ bɛ san 55 la.…(kibaru530_06jara-afiriki_kono_nafolobatigiw.dis.html)