Bamadaba bamanankan daɲɛgafe / dictionnaire du Corpus bambara de référence
A-Z ɲíni Fr (i) *
ɛ ɔ ɲ ŋ ɲíni!

A - a

→̌→ 224

intj ah!ah! áà, ɛ́.

1 • (surprise : ah !)

2 • (réticence : ah ! [très bref]).

→̌→ 2344 á'; a'

pers 2PL

→̌→ 118869

pers 1 • 3SG (il — elle — le — la — lui — en — y — son — sa — ses). à y'à d'à mà il le lui a donné ; elle la lui donna … à bá dòn c'est sa mère (la mère de lui, d'elle)à tá tɛ́ ce n'est pas le sien …, la sienne … (ce n'est pas sa propriété)


ń «je», í «tu», à «il/elle», án «nous», á «vous», ù «ils/elles»
Pronoms personnels non-emphatiques (4-26)

À ye mìsi` sàn « il/elle a vendu une vache »
Pronoms personnels (4-28)

Wùlu` ye à kín « le chien l'a mordu-e »
Pronoms personnels (4-29)

Mùso` ye jí` dí à mà « La femme lui a donné de l'eau »
Pronoms personnels (4-30)

áw kànâ shɛ̀ fìn` fàga, a' yé à jɛ́man` fàga
Ne tuez pas un poulet noir, tuez un poulet blanc’
24. Les parties du discours en bambara (pronom personnel en tête d'un GN attributif)

[Dúnankɛ` mîn dálen bɛ́ jírisun` kɔ́rɔ], í ka à fàna ni fɛ́n` bɛ́ɛ dɔ́ kɛ̀mɛ yé.
Nourris l’étranger couché au pied de l’arbre avec cent exemplaires de chaque chose’ [Kibaru 97 06koyita-bugobali_ni].
35.2.3. Structure du GN relativisé dans la proposition matrice

2 • ceci (sens démonstratif annonçant ce qui suit :) í n'à fɔ́ tu dirais ceci, par exemple … ò y'à sɔ̀rɔ en fait

3 • se (sens réfléchi). à y'à sìgi = à y'í sìgi il s'est assis, elle s'est assise

à dɔ́ lá→̌→ 0 à dɔ́ rɔ́; à dɔ́ rá.

intj peut-être

1 • peut-être.

2 • parfois.

à dɔ́ rá→̌→ 0 à dɔ́ lá à dɔ́ rɔ́; à dɔ́ rá.

intj peut-être

1 • peut-être.

2 • parfois.

à dɔ́ rɔ́→̌→ 0 à dɔ́ lá à dɔ́ rɔ́; à dɔ́ rá.

intj peut-être

1 • peut-être.

2 • parfois.

áà→̌→ 373

intj ah!ah!, oh! , ɛ́.

Ábà→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

ábada hábada

n éternité ábada kámà pour l'éternité, pour toujours

ábada→̌→ 289 hábada Ar. abadan

adv jamais

1 • jamais. mùmɛ (phrase négative). kàn'ò kɛ́ ábada ! ne fais jamais cela !

2 • toujours, à jamais. bádaa, bìlen, hálisà, kádawu, kɔ́tɛɛ, túgun (phrase positive). ò yé í tɛ̀nɛ yé ábada ! c'est ton interdit pour toujours !

Abarahamu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM ETRGAbraham Ábrahamu.

àbáràtá

conj pourtant wà (forme contractée de à bɛ́ɛ ni à tá).

àbarika→̌→ 7 àbarka Ar. tabaraka : Dieu soit loué !

intj merci sáhà bàba, àbarika ! Papa, merci ! àbarika Ála yé ! merci à Dieu ! àbarika ! baisse le prix ! (au cours d'un marchandage, quand la somme paraît trop élevée)

àbarka→̌→ 0 àbarika àbarka Ar. tabaraka : Dieu soit loué !

intj merci sáhà bàba, àbarika ! Papa, merci ! àbarika Ála yé ! merci à Dieu ! àbarika ! baisse le prix ! (au cours d'un marchandage, quand la somme paraît trop élevée)

Abdlaye→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Abdulayi Abdulaye; Abudulayi; Abudulaye; Abudɛli; Abuduli; Abudulu; Abdul; Àbudù; Abilayi; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Abdul→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Abdulayi Abdulaye; Abudulayi; Abudulaye; Abudɛli; Abuduli; Abudulu; Abdlaye; Àbudù; Abilayi; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Abdulaye→̌→ 26→n.prop/n : 0 →n.prop : 26→n : 0 Abdulayi Abudulayi; Abudulaye; Abudɛli; Abuduli; Abudulu; Abdlaye; Abdul; Àbudù; Abilayi; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Abdulayi→̌→ 7→n.prop/n : 0 →n.prop : 7→n : 0 Abdulaye; Abudulayi; Abudulaye; Abudɛli; Abuduli; Abudulu; Abdlaye; Abdul; Àbudù; Abilayi; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Abdurahman→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Abduraman; Abudurahamani; Abudarahamani

n prop NOM M (nom masculin).

Abduraman→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Abdurahman Abudurahamani; Abudarahamani

n prop NOM M (nom masculin).

Abeyibara→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0

n prop TOPAbeïbara (cercle, région de Kidal).

Ábi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ábiba Hábiba; Ábibatu; Ábibata; Hábi

n prop NOM F (nom féminin).

Ábiba→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Hábiba; Ábibatu; Ábibata; Ábi; Hábi

n prop NOM F (nom féminin).

Ábibata→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ábiba Hábiba; Ábibatu; Ábi; Hábi

n prop NOM F (nom féminin).

Ábibatu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ábiba Hábiba; Ábibata; Ábi; Hábi

n prop NOM F (nom féminin).

Àbíbù→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Hàbíbù

n prop NOM MHabib (nom masculin).

Àbíjàn→̌→ 62→n.prop/n : 0 →n.prop : 62→n : 0

n prop TOPAbidjan (capitale de la Côte d'Ivoire).

Abilayi→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Abdulayi Abdulaye; Abudulayi; Abudulaye; Abudɛli; Abuduli; Abudulu; Abdlaye; Abdul; Àbudù; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Abisini→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0

n prop TOPAbyssinie (ancien nom de l'Ethiopie).

abotisini→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop Abboticine (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Ábrahamu→̌→ 152→n.prop/n : 0 →n.prop : 152→n : 0

n prop NOM MAbraham Abarahamu (principal patriarche des religions juive, chrétienne et musulmane).

Àbú→̌→ 23→n.prop/n : 0 →n.prop : 23→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

Abubakari→̌→ 9→n.prop/n : 0 →n.prop : 9→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

Abudarahamani→̌→ 5→n.prop/n : 0 →n.prop : 5→n : 0 Abdurahman Abduraman; Abudurahamani

n prop NOM M (nom masculin).

Abudaramani→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

Abudɛli→̌→ 14→n.prop/n : 0 →n.prop : 14→n : 0 Abdulayi Abdulaye; Abudulayi; Abudulaye; Abuduli; Abudulu; Abdlaye; Abdul; Àbudù; Abilayi; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Àbudù→̌→ 39→n.prop/n : 0 →n.prop : 39→n : 0 Abdulayi Abdulaye; Abudulayi; Abudulaye; Abudɛli; Abuduli; Abudulu; Abdlaye; Abdul; Abilayi; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Abudulaye→̌→ 58→n.prop/n : 0 →n.prop : 58→n : 0 Abdulayi Abdulaye; Abudulayi; Abudɛli; Abuduli; Abudulu; Abdlaye; Abdul; Àbudù; Abilayi; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Abudulayi→̌→ 69→n.prop/n : 0 →n.prop : 69→n : 0 Abdulayi Abdulaye; Abudulaye; Abudɛli; Abuduli; Abudulu; Abdlaye; Abdul; Àbudù; Abilayi; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Abudulayibugu→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPAbdoulayebougou (un secteur du quartier Djicoroni Para, Commune IV de Bamako).

Abuduli→̌→ 14→n.prop/n : 0 →n.prop : 14→n : 0 Abdulayi Abdulaye; Abudulayi; Abudulaye; Abudɛli; Abudulu; Abdlaye; Abdul; Àbudù; Abilayi; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Abudulu→̌→ 7→n.prop/n : 0 →n.prop : 7→n : 0 Abdulayi Abdulaye; Abudulayi; Abudulaye; Abudɛli; Abuduli; Abdlaye; Abdul; Àbudù; Abilayi; Dulayi; Duleyi; Ábùlo

n prop NOM M (nom masculin).

Abudurahamani→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0 Abdurahman Abduraman; Abudarahamani

n prop NOM M (nom masculin).

Abuja→̌→ 3→n.prop/n : 0 →n.prop : 3→n : 0

n prop TOPAbuja (capitale du Nigeria).

Ábùlo→̌→ 3→n.prop/n : 0 →n.prop : 3→n : 0 Abdulayi Abdulaye; Abudulayi; Abudulaye; Abudɛli; Abuduli; Abudulu; Abdlaye; Abdul; Àbudù; Abilayi; Dulayi; Duleyi

n prop NOM M (nom masculin).

ACALAN→̌→ 18→n.prop/n : 0 →n.prop : 14→n : 4

n prop ABRABR, Académie africaine des langues

Ádama→̌→ 283→n.prop/n : 0 →n.prop : 283→n : 0NOM.MF (nom masculin ou féminin).

n prop

ádamàden→̌→ 37( enfant ) hádamàden

n humainhumain, homme búna`-ádamaden, cɛ̀man, cɛ̀, jɔ̀n, mɔ̀gɔninfin (en général, opposé aux animaux, à Dieu). mɔ̀gɔ, màaninfin ádamàden bɛ́ɛ ka kán tous les hommes sont égaux

ádamadenya( humain [ enfant ] *abstractif ) hádamadenya

n humanité

1 • humanité, état d'homme. búnadamadenya, mɔ̀gɔninfinya.

2 • savoir-vivre. ládamu (condition d'homme, solidarité, politesse, relations sociales ...) mɔ̀gɔya, màaninfinya.

Adarari-dɛ-ziforasi→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPAdrar des Ifoghas (un massif montagneux au Nord-Est du Mali et dans le Sud de l'Algérie).

Adema→̌→ 8→n.prop/n : 0 →n.prop : 5→n : 3

n prop ABRABR, Adéma-PASJ (Alliance pour la démocratie au Mali-Parti africain pour la solidarité et la justice).

aderenalini→̌→ 9

n adrénaline Ni a tigi fari ɲɛ jɛra a kan, ni a dusukun tantanni ka teli, ni ninakili sɔrɔli ka gɛlɛn a bolo, ni a nalo bɛ ta a kan, aw bɛ aw teliya ka epinefirini (épinéphrine) anpulu kelen kɛ a la (aderenalini ,adrénaline) anpulu tilayɔrɔ naaninan,...(Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

ádɛrɛsi→̌→ 8

n adresse

Adisabeba→̌→ 7→n.prop/n : 0 →n.prop : 7→n : 0 Adisi Abeba

n prop TOPAddis-Abeba (capitale de l'Ethiopie).

Adisi Abeba→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Adisabeba

n prop TOPAddis-Abeba (capitale de l'Ethiopie).

adw→̌→ 0( ainsi.que certain autre *pluriel )

adv etc etc, etc (abréviation de àní dɔ́ wɛrɛw).

Àfaana→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

Afiganisitan→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0 Afuganisitan; Áfugan

n prop TOPAfghanistan (pays).

Áfiriki→̌→ 778→n.prop/n : 0 →n.prop : 778→n : 0 Áfriki Afrika; Àfrik Farafinna, Fadafinna.

n prop TOPAfrique (continent).

Afirikidisidi→̌→ 55→n.prop/n : 0 →n.prop : 55→n : 0

n prop TOPAfrique du Sud (pays).

Àfrik→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Áfriki Afrika; Áfiriki Farafinna, Fadafinna.

n prop TOPAfrique (continent).

Afrika→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 Áfriki Àfrik; Áfiriki Farafinna, Fadafinna.

n prop TOPAfrique (continent).

Áfriki→̌→ 97→n.prop/n : 0 →n.prop : 97→n : 0 Afrika; Àfrik; Áfiriki Farafinna, Fadafinna.

n prop TOPAfrique (continent).

Afrique→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop Afrique (Air Afrique).

Áfugan→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Afiganisitan Afuganisitan

n prop TOPAfghanistan (pays).

Afuganisitan→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 Afiganisitan Áfugan

n prop TOPAfghanistan (pays).

Agali→̌→ 5→n.prop/n : 0 →n.prop : 5→n : 0

n prop NOM ETRGGhali (Iyad Ag Ghali, le fondateur du groupe salafiste djihadiste Ansar Dine).

agarafezi→̌→ 0

n agrafeuse a sɔrɔla ka tɔgɔwele daminɛ, sɔgɔlikɛlan agarafezi b'a bolo a ye sɛbɛnw fara ɲɔgɔn kan, k'u sɔgɔ ɲɔgɔn na. (Kibaru 566, 2019) ETRG.FRA.

Agelihɔgi→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Agelɔgi Agelɔki

n prop TOPAguel'hoc (commune dans le cercle de Tessalit, région de Kidal).

Agelihɔku→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0 Agɛlihɔki

n prop TOPAguelhok (commune dans le cercle de Tessalit, région de Kidal).

Agelɔgi→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Agelɔki; Agelihɔgi

n prop TOPAguel'hoc (commune dans le cercle de Tessalit, région de Kidal).

Agelɔki→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Agelɔgi Agelihɔgi

n prop TOPAguel'hoc (commune dans le cercle de Tessalit, région de Kidal).

Agɛlihɔki→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0 Agelihɔku

n prop TOPAguelhok (commune dans le cercle de Tessalit, région de Kidal).

Agi→̌→ 65→n.prop/n : 0 →n.prop : 65→n : 0

n prop NOM ETRGAg (Iyad Ag Ghali, le fondateur du groupe salafiste djihadiste Ansar Dine).

Agibu→̌→ 6→n.prop/n : 0 →n.prop : 6→n : 0

n prop NOM MAguib

àháàn→̌→ 0

intj vraiment?vraiment? (interjection d'étonnement).

Ahamadi→̌→ 23→n.prop/n : 0 →n.prop : 23→n : 0 Àmídù Ámadù; Ámadi; Ámàdu; Ámɛ̀di

n prop NOM M

Ahamadu→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Ámàdu Ámadu; Àmadú; Ahmadu

n prop NOM MAhmad (nom masculin).

àhán→̌→ 0 ànhán àhán.

intj haha (un constat fait avec de la joie méchante).

àhân→̌→ 43 ànháàn

intj bon áyìwa (enfin, j'ai compris).

Ahɛn→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Atɛn

n prop TOPAthènes (capitale de la Grèce).

Ahmadu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ámàdu Ámadu; Àmadú; Ahamadu

n prop NOM MAhmad (nom masculin).

Air→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop Air (Air Afrique).

Ájà→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Bájà

n prop NOM F (de Hajja, une femme que a fait pélirinage).

Ájara→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Ájaratu Járatu

n prop NOM F (vient d'Aghar).

ájarakata→̌→ 0

intj pouah!pouah! mɔ́riya, mɔ́rɔrɔ (exprime le mépris, la désapprobation).

Ájaratu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ájara; Járatu

n prop NOM F (vient d'Aghar).

Aka→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPAka (village, région de Mopti).

ákademi→̌→ 1

n académie

ákara→̌→ 1

n beignet de haricotbeignet de haricot

Akimi→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 2

n prop ABRABR, AQMI, Al-Qaïda au Maghreb islamique

akɔridalize→̌→ 0

n accords d'Algeraccords d'Alger Ka laban ka dɔwɛrɛ bolonɔbila Alizeri jamana na n'o bɛ wele « Akɔridalize ».(Kibaru 502, 2013) ETRG.FRA.

akɔrikadiri→̌→ 0

n accord cadreaccord cadre Sedeyawo fɔkabɛnjɛkulu ye bɛnkansɛbɛn min bolonɔbila ni sɔrɔdasiw ye, o bɛ wele tubabukan na « Akɔrikadiri ».(Kibaru 502, 2013) ETRG.FRA.

Akra→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop TOPAkkra (capitale du Ghana).

Ála→̌→ 3992 Álawu; Álahu Ar. allah 'Dieu'

n Dieu


Àlá màú dɛ̀mɛ̀nà...
Ála m' áw dɛ̀mɛ-na...
‘Que Dieu vous aide ...’
Règles de réalisation tonale : La règle d'abaissement initial 3.16

1 • Dieu. màsataana, màsaŋala, má, máŋala, nímasa, Ŋála, Ngála Ála k' ì dɛ̀mɛ ! Que Dieu t'aide ! ní Ála sɔ̀nna... Si Dieu le veut … Ála dén ! (en cas de malheur)Ála sàgo, á sàgo ! Je m'en remets à Dieu et à vous ! ("volonté de Dieu, volonté de vous"…, paroles de conclusion dans les palabres l'intervenant s'en remet à l'auditoire)ń bɛ Ála mìnɛ je m'en remets à Dieu (dans une épreuve, une injustice)Ála ni... indique la grandeur, l'excellence de qqch Ála ni tìɲɛ authentique, vrai de vrai … (m. à m. : Dieu et vérité)nìn yé jàmanaden Ála ni tìɲɛ yé celui-ci est un vrai fils du paysÁla ni à cɛ̀ɲa kósɔ̀n à cause de sa grande beautéÁla kósɔ̀n ; Ála kámà pour (l'amour de) Dieuní Ála fàrala ń kàn si Dieu m'aide … (si Dieu s'ajoute à moi)

2 • ciel. álakolo, kàbanɔgɔ, kàba, sánfara, sánkolo, sán, tìɲɛso Ála fìnna le ciel s'est noirci

3 • pluie. jí, sánji Ála nàna la pluie est venue, il a plu

álabana→̌→ 2( Dieu maladie )

n maladie inexpliquéemaladie inexpliquée

álabato→̌→ 9( Dieu adoration )

n prière communautaireprière communautaire, adoration de Dieu

áladaba( Dieu plaie *augmentatif )

n grain de beautégrain de beauté, naevus cɛ̀juguyakuru (tache hypo ou hyperchromique stable, congénitale).

áladeli→̌→ 34( Dieu prière )

n prière bàto, déli, séli.

Áladìnyɛ→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM MF (nom masculin ou féminin).

Aladungo→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM

álafàrańkàn→̌→ 1( Dieu ajouter *je sur )

n providence (aide providentielle, chance dans une entreprise).

Álafɛ̀→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM MF (nom masculin ou féminin).

Álahu→̌→ 1 Ála Álawu; Álahu Ar. allah 'Dieu'

n Dieu

1 • Dieu. màsataana, màsaŋala, má, máŋala, nímasa, Ŋála, Ngála Ála k' ì dɛ̀mɛ ! Que Dieu t'aide ! ní Ála sɔ̀nna... Si Dieu le veut … Ála dén ! (en cas de malheur)Ála sàgo, á sàgo ! Je m'en remets à Dieu et à vous ! ("volonté de Dieu, volonté de vous"…, paroles de conclusion dans les palabres l'intervenant s'en remet à l'auditoire)ń bɛ Ála mìnɛ je m'en remets à Dieu (dans une épreuve, une injustice)Ála ni... indique la grandeur, l'excellence de qqch Ála ni tìɲɛ authentique, vrai de vrai … (m. à m. : Dieu et vérité)nìn yé jàmanaden Ála ni tìɲɛ yé celui-ci est un vrai fils du paysÁla ni à cɛ̀ɲa kósɔ̀n à cause de sa grande beautéÁla kósɔ̀n ; Ála kámà pour (l'amour de) Dieuní Ála fàrala ń kàn si Dieu m'aide … (si Dieu s'ajoute à moi)

2 • ciel. álakolo, kàbanɔgɔ, kàba, sánfara, sánkolo, sán, tìɲɛso Ála fìnna le ciel s'est noirci

3 • pluie. jí, sánji Ála nàna la pluie est venue, il a plu

álajì→̌→ 4 lájì; ɛ́lihajì; hájì; ɛ́li hájì; ɛ́lajì.

n hadjihadji, hadj (musulman qui a fait le pélerinage à la Mecque).

álajɔ→̌→ 0( Dieu filet )

n liane chevelueliane chevelue, Cassytha filiformis álâ-ká-ɲɔ̀ (herbe parasite sans feuilles, vivant sur les arbustes). laur. ŋálajɔ.

ála-ká-mìsi→̌→ 0( Dieu *possessif bovidé )

n araignée rougearaignée rouge (petite "araignée rouge" du début de l'hivernage).

ála-ká-mùru→̌→ 0( Dieu *possessif couteau ) álâ-ká-mùrujan

n arc-en-ciel mùrufebilen, sánmurubilen.

álâ-ká-mùrujan→̌→ 0( Dieu *possessif couteau long ) ála-ká-mùru

n arc-en-ciel mùrufebilen, sánmurubilen.

Alakanyi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM

álâ-ká-ɲɔ̀→̌→ 0( Dieu *possessif mil ) álaɲɔ

n plante espUraria picta, Chlorophytum senegalense, Cassytha filiformis, plante esp, liane chevelue álajɔ, ŋálajɔ.


photo Charles Bailleul

ála`-ká-ɲɔ̀ |Dieu\art-POSS-mil| ‘Uraria picta’ (et autres plantes similaires)
22.1. Composition nominale selon les modèles -conglomérés N` ká N`

álakira→̌→ 56( Dieu prophète )

n ProphèteProphète, Mahomet

álakolo→̌→ 0( Dieu os ) ŋálakolo; ngálakolo.

n cielciel, firmament Ála, kàbanɔgɔ, kàba, sánfara, sán, tìɲɛso, Ŋála, kàbakolo, sánkolo.

álakota→̌→ 0( Dieu impiété )

n sacrilège (faute grave envers Dieu). án ka síran Ála ɲɛ́ kà Álakota dábila craignons Dieu et cessons de lui désobéir (kb 1/05 p.12)

álalakɛ→̌→ 0( Dieu à action )

n volonté de Dieuvolonté de Dieu (fait dépendant de la volonté de Dieu). mɔ̀gɔ tɛ sé kà álalakɛ bàli on ne peut contrarier la volonté de Dieu

álalandi→̌→ 1( Dieu qui.aime )

n personne pieusepersonne pieuse (personne qui aime Dieu).

álalandiya( personne.pieuse [ Dieu qui.aime ] *abstractif )

n piétépiété, amour de Dieu làdiriya, wàlijuya.

Alama→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop NOM MF (nom masculin ou féminin).

álamadi→̌→ 2( Dieu *à donner ) álamandi

n mariage sans dot

1 • mariage sans dot.

2 • religieux, personne consacrée à Dieu.

Álamàko→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM MF (nom masculin ou féminin).

álamakɔnɔ→̌→ 0( Dieu *à attendre )

n dures épreuves

1 • dures épreuves (épreuve dont Dieu peut nous tirer).

2 • attente de l'accouchement.

3 • congé prénatal.

álamandi→̌→ 0( Dieu *à donner ) álamadi

n mariage sans dot

1 • mariage sans dot.

2 • religieux, personne consacrée à Dieu.

álamandi→̌→ 0 álamani álimani; álamandi Fr. l'amende

n amende álamani bìn mɔ̀gɔ kàn imposer une amende à qqn

álamani→̌→ 30 álimani; álamandi Fr. l'amende

n amende álamani bìn mɔ̀gɔ kàn imposer une amende à qqn

álamata→̌→ 2( Dieu *à propriété )

n le moindrele moindre, même

álaminɛ→̌→ 5( Dieu attraper )

n résignation mùɲu (acceptation des épreuves, des injustices). bìlangalama.

álaminɛjɔn→̌→ 2( Dieu attraper esclave )

n personne résignéepersonne résignée (personne qui s'en remet à Dieu, soumise à Dieu).

àlamisa→̌→ 117 Ar. al-ḥamis '5ème jour'

n jeudi àlamisadonya, àlamisadon àlamisasu mercredi soir (m à m : le soir du jeudi) (comme dans la Bible, la journée du jeudi commence par la nuit suivie du jour)

àlamisadon→̌→ 85( jeudi jour )

n jeudi àlamisadonya, àlamisa.

àlamisadonya→̌→ 5( jeudi jour *abstractif )

n jeudi àlamisadon, àlamisa.

àlanbara→̌→ 1 lòbaanɛ lùbaanɛ; àlanbara; àlubaana; àlihanbara; àlihamara.

n ambre

álaɲɛsiranbali→̌→ 0( Dieu devant craindre PTCP.NEG )

ptcp impie (qui ne craint pas Dieu). Note : AT

álaɲɛsiranbaliya( impie [ Dieu devant craindre PTCP.NEG ] *abstractif )

n impiété kòta Note : AT

álaɲɛsiranyɛ→̌→ 0( Dieu devant craindre *abstractif )

n crainte de Dieucrainte de Dieu (révérence, soumission dûe à Dieu).

álaɲɔ→̌→ 0( Dieu mil ) álâ-ká-ɲɔ̀

n plante espUraria picta, Chlorophytum senegalense, Cassytha filiformis, plante esp, liane chevelue álajɔ, ŋálajɔ.


photo Charles Bailleul

álaɲɔ→̌→ 0( Dieu mil ) ŋálaɲɔ; ngálaɲɔ.

n 1/ Uraria picta 2/ Cucurligo pilosa 3/ Dasystachis senegalensis 4/ Chlorophytum senegalensemil de Dieu, mil de Dieu álalaɲɔ.

Alasani→̌→ 45→n.prop/n : 0 →n.prop : 45→n : 0

n prop NOM MAlhassan (nom masculin).

Alase→̌→ 11→n.prop/n : 0 →n.prop : 11→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

álasira→̌→ 8( Dieu chemin )

n religionreligion, loi divine díinɛ, síra.

álasira→̌→ 0( Dieu chemin )

n espace entre les dents

1 • espace entre les dents. nkànfulori álasira bɛ́ kàrisa lá un tel a les dents espacées

2 • trace verticale du coin des yeux.

Álasɔn→̌→ 0( Dieu gratifier )

n arachide esp arachide esp

álasɔsɔjirinin→̌→ 1( Dieu contredire arbre *diminutif )

n arbre Faidherbia albidaarbre Faidherbia albida, faidherbier, Faidherbia albida, Acacia albida (grand arbre ---> 20 m, perd ses feuilles en saison des pluies, précieux par l'azote qu'il fournit par ses racines, ses fruits mangés par le petit bétail).. mimo bálansan.

álatanu→̌→ 4( Dieu louer )

n louange de Dieu

1 • louange de Dieu.

2 • prospérité, bonne santé.

Álawu→̌→ 0 Ála Álawu; Álahu Ar. allah 'Dieu'

n Dieu

1 • Dieu. màsataana, màsaŋala, má, máŋala, nímasa, Ŋála, Ngála Ála k' ì dɛ̀mɛ ! Que Dieu t'aide ! ní Ála sɔ̀nna... Si Dieu le veut … Ála dén ! (en cas de malheur)Ála sàgo, á sàgo ! Je m'en remets à Dieu et à vous ! ("volonté de Dieu, volonté de vous"…, paroles de conclusion dans les palabres l'intervenant s'en remet à l'auditoire)ń bɛ Ála mìnɛ je m'en remets à Dieu (dans une épreuve, une injustice)Ála ni... indique la grandeur, l'excellence de qqch Ála ni tìɲɛ authentique, vrai de vrai … (m. à m. : Dieu et vérité)nìn yé jàmanaden Ála ni tìɲɛ yé celui-ci est un vrai fils du paysÁla ni à cɛ̀ɲa kósɔ̀n à cause de sa grande beautéÁla kósɔ̀n ; Ála kámà pour (l'amour de) Dieuní Ála fàrala ń kàn si Dieu m'aide … (si Dieu s'ajoute à moi)

2 • ciel. álakolo, kàbanɔgɔ, kàba, sánfara, sánkolo, sán, tìɲɛso Ála fìnna le ciel s'est noirci

3 • pluie. jí, sánji Ála nàna la pluie est venue, il a plu

Álawutaala→̌→ 0( Dieu très.haut ) Ar. allahu taʕa:la 'Dieu le Très Haut'

n Tout-Puissant (qualificatif réservé à Dieu).

albɛndazɔli→̌→ 6

n albendazole alibɛndazɔli Albɛndazɔli ni mebɛndazɔli ka surun ɲɔgɔn na, nka a da ka gɛlɛn tuma caman. A bɛ kɔnɔnatumuni kɛlɛ,... (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

àlê→̌→ 4256 ɛ̀.

pers 3SG EMPH3SG EMPH (surtout utilisé dans le style indirect). Ncí kó : àle fɔ́lɔ dè bɛ́ à dàntígɛ Nci dit que c'est lui qui va s'expliquer en premier


nê, ê, àlê, ánw /ã́ṹ ~ ã́ũ̀/, áw /áú ~ áù/, òlû
Pronoms personnels emphatiques (4-27)

álekabakuru→̌→ 1

n cheville ntàmakuru, sènkuru.

Alɛn→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop Alain (Alain Deloche de Noyelle, cofondateur de Médecins sans frontières puis de Médecins du Monde).

Álfà→̌→ 3→n.prop/n : 0 →n.prop : 3→n : 0 Álifàa; Álifà

n prop NOM M (nom masculin).

Alfaru→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop Alphare (équipe de football à Gao).

àlhámdulìlayì álihamudulilayi álihamudulilahi; àlhámdulìlayì; àlihámedulìlahì.

intj Dieu soit louéDieu soit loué tàbárikala.

Ali→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop Al (Al-Azhar mosquée et université d'Égypte).

Àli→̌→ 138→n.prop/n : 0 →n.prop : 138→n : 0 Àliù; Àliyù; Àlu

n prop NOM M (nom masculin).

Áliban→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Álibani

n prop TOPAlbanie (pays).

Álibani→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 Áliban

n prop TOPAlbanie (pays).

alibɛndazɔli→̌→ 5

n albendazole albɛndazɔli Alibɛndazɔli (albendazole) ni pirantɛli (pyrantel) fana bɛ ntumuni suguya caman kɛlɛ, nka u da ka gɛlɛn. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

alibɔmu→̌→ 11

n album Azizi Wɔndɛri ye alibɔmu kura bɔ bɛn ni lafiya kan (Kibaru 530, 2016) ETRG.FRA.

alibuteroli→̌→ 1

n albuterolalbuterol, salbutamol salibitamɔli Ni sisan wulila, aw bɛ salibitamɔli (salbutamol), min bɛ fiyɛ nu kɔnɔ (izinitigiw ka tɔgɔ dalɛn alibuteroli (albuterol) dɔ fiyɛ a nu kɔnɔ tuma ni tuma. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

alidirini→̌→ 1

n aldrinealdrine, insecticide andirini, diyɛlidirini, epitakulori, kulorodani, paratiyɔn, pɛntakulorifenɔli (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Álifà→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Álfà Álifàa

n prop NOM M (nom masculin).

Álifàa→̌→ 48→n.prop/n : 0 →n.prop : 48→n : 0 Álfà Álifà

n prop NOM M (nom masculin).

alifabetizasɔn→̌→ 2

n alphabétisation bálikukalan alifabetizasɔn fɔnkisɔnɛli, walima mɔgɔkɔrɔba kalan, daminɛna mali kɔnɔ, kabini 1968 san na, segu mara la, ni kalanso 17 ye. (Kibaru nimirɔ 1) ETRG.FRA.

àlihamara→̌→ 0 lòbaanɛ lùbaanɛ; àlanbara; àlubaana; àlihanbara; àlihamara.

n ambre

àlihámedulìlahì álihamudulilayi álihamudulilahi; àlhámdulìlayì; àlihámedulìlahì.

intj Dieu soit louéDieu soit loué tàbárikala.

álihamudulilahi álihamudulilayi àlhámdulìlayì; àlihámedulìlahì.

intj Dieu soit louéDieu soit loué tàbárikala.

álihamudulilayi álihamudulilahi; àlhámdulìlayì; àlihámedulìlahì.

intj Dieu soit louéDieu soit loué tàbárikala.

àlihanbara→̌→ 0 lòbaanɛ lùbaanɛ; àlanbara; àlubaana; àlihanbara; àlihamara.

n ambre

àlijana→̌→ 0 àlijinɛ àlijɛnɛ; àrijana; àlijana; àljinɛ; àljana Ar. al-janna 'jardin, paradis'

n paradis

Alijazayira→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop Al JazeeraAl Jazeera, al-Jazira (al-Jazira chaine de télévision basée au Qatar).

àlijɛnɛ→̌→ 8 àlijinɛ àrijana; àlijana; àljinɛ; àljana Ar. al-janna 'jardin, paradis'

n paradis

àlijinɛ→̌→ 53 àlijɛnɛ; àrijana; àlijana; àljinɛ; àljana Ar. al-janna 'jardin, paradis'

n paradis

àlijinɛden→̌→ 11( paradis enfant ) àrijanaden

n bienheureuxbienheureux, habitant du paradis, saint du ciel

àlikaama àlikama Ar. al-qamh

n blé gram.

àlikaamamugu→̌→ 0( blé poudre ) àlikamamugu

n farine fárini, múgu àlikamamugu nùgulenba farine de froment

alikali→̌→ 2 alikari Ar. ʔl-qa:di 'juge'

n cadi

alikaloyidi→̌→ 1

n alcaloïde Kɛfɛn min dɔnnen don kosɛbɛ, o ye kafeyini ye, alikaloyidi, arɔmu n'o ye suma duman ye, ani farikolo nafalan suguya caman, n'o ye witaminiw ye, adw (Kibaru 549, 2017) ETRG.FRA.

àlikama àlikaama Ar. al-qamh

n blé gram.

àlikamamugu→̌→ 1( blé poudre ) àlikaamamugu

n farine fárini, múgu àlikamamugu nùgulenba farine de froment

alikari→̌→ 0 alikali alikari Ar. ʔl-qa:di 'juge'

n cadi

Alikawu→̌→ 3→n.prop/n : 0 →n.prop : 3→n : 0 Alkaw

n prop NOM

Alikayida→̌→ 10→n.prop/n : 0 →n.prop : 10→n : 0

n prop Al-Qaïda (Al-Qaïda une organisation terroriste djihadiste).

àlikiyama kíyama àlkiyama Ar. qiyama 'résurrection finale'

n l'au-delà láharaso, láhara.

álikɔli→̌→ 58

n alcool

alikɔliki→̌→ 1

n alcoolique Sigida dɔrɔgutala kɔrɔw bɛ se ka fara ɲɔgɔn kan ka dɛmɛ don mɔgɔw ma minnu b’a fɛ ka a dabila. “Alikɔliki anonimu” ye o tɔn dɔ ye (Alcooliques Anonymes). (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Àlímà→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Àlimátà Àlimátù

n prop NOM F (Àlimá est une forme diminutive).

àlimami→̌→ 80 ar: al-imam = id.

n imam

àlimamiya→̌→ 1( imam *abstractif )

n imamat í ka àlimamiya sàra dòn

Aliman→̌→ 8→n.prop/n : 0 →n.prop : 8→n : 0 Alimani Alimaɲi Fr. Allemagne

n prop TOPAllemagne (pays).

áliman→̌→ 21

n allemand

Alimani→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

Alimani→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Alimaɲi; Aliman Fr. Allemagne

n prop TOPAllemagne (pays).

álimani→̌→ 0 álamani álimani; álamandi Fr. l'amende

n amende álamani bìn mɔ̀gɔ kàn imposer une amende à qqn

Alimaɲi→̌→ 21→n.prop/n : 0 →n.prop : 21→n : 0 Alimani Aliman Fr. Allemagne

n prop TOPAllemagne (pays).

Àlimátà→̌→ 30→n.prop/n : 0 →n.prop : 30→n : 0 Àlimátù; Àlímà

n prop NOM F (Àlimá est une forme diminutive).

Àlimátù→̌→ 7→n.prop/n : 0 →n.prop : 7→n : 0 Àlimátà Àlímà

n prop NOM F (Àlimá est une forme diminutive).

àlimɛti→̌→ 22 àlumɛti.

n allumette àlimɛtikala, tákala àlimɛtiforoko boîte d'allumettes

àlimɛtikala→̌→ 2( allumette tige ) fr : allumette

n allumette àlimɛti, tákala.

Alimin→̌→ 10→n.prop/n : 0 →n.prop : 10→n : 0

n prop NOM F (nom féminin).

aliminiyɔmu→̌→ 3 daliminiyɔmu Ar. aluminium

n aluminium fùgan.

Alimorabitunu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop Al-Mourabitoune (Al-Mourabitoune un groupe armé salafiste djihadiste).

alimɔri→̌→ 2 arimɔri

n arimɔri armoire kitabuba min filɛ arimɔri sanfɛ , a' y' a di yan ! (Jara, Jeha Hoja) Misali la bɔ bɛ kɛ tabaliw, sigilanw, alimɔriw, sojɔjiriw,... (Kibaru 534, 2016) ETRG.FRA.

Alimu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

àlimukayikayi→̌→ 5 àlimukayikǎyí; káyikayi

n datura

1 • Datura innoxia, datura, trompette des anges (plante herbacée très courante, aux propriétés excitantes, à des fleurs érigées en forme de trompette).

2 • Brugmansia arborea (arbustes dont des fleurs ont la forme de trompettes tombantes en clochettes).

alineya→̌→ 0

n alinéa Kasɔrɔ kiirili sariyasen 33nan alineya 2nan b'o waleya in kɔn.(Kibaru 503, 2013) ETRG.FRA.

àlisilamɛ→̌→ 0 sìlamɛ àlisilamɛ; sìlama ar: aslama = devenir musulman

n musulman móri, sìlamɛden.

Àliù→̌→ 3→n.prop/n : 0 →n.prop : 3→n : 0 Àli Àliyù; Àlu

n prop NOM M (nom masculin).

àliwa→̌→ 0 àluwa

n bonbon bɔ̀nbɔn.

aliyansi→̌→ 0

n alliance jò, jɛ̀, láyidu Jɛkulu min dalen b'o kan, o ye « Aliyansi puru le Mali » ye n'o bamanankan ye faraɲɔgɔn kan Maliko la. (Kibaru 505, 2014) ETRG.FRA.

Àliyù→̌→ 10→n.prop/n : 0 →n.prop : 10→n : 0 Àli Àliù; Àlu

n prop NOM M (nom masculin).

Álize→̌→ 41→n.prop/n : 0 →n.prop : 41→n : 0 Álizeri

n prop TOPAlgérie (pays).

Alizemɛyiri→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 1

n prop maladie d'Alzheimermaladie d'Alzheimer

Álizeri→̌→ 100→n.prop/n : 0 →n.prop : 100→n : 0 Álize

n prop TOPAlgérie (pays).

àljana→̌→ 0 àlijinɛ àlijɛnɛ; àrijana; àlijana; àljinɛ; àljana Ar. al-janna 'jardin, paradis'

n paradis

àljinɛ→̌→ 0 àlijinɛ àlijɛnɛ; àrijana; àlijana; àljinɛ; àljana Ar. al-janna 'jardin, paradis'

n paradis

Alkaw→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Alikawu

n prop NOM

àlkiyama kíyama àlikiyama; àlkiyama Ar. qiyama 'résurrection finale'

n l'au-delà láharaso, láhara.

alowera→̌→ 2

n aloe veraaloe vera Di ni aloweraji ka teli ka jeninida nɔgɔmanw furakɛ, nka aw ka kan ka o kɛ jeninida la a dimi sumalen kɔ. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Àlu→̌→ 101→n.prop/n : 0 →n.prop : 101→n : 0 Àli Àliù; Àliyù

n prop NOM M (nom masculin).

àlubaana→̌→ 0 lòbaanɛ lùbaanɛ; àlanbara; àlubaana; àlihanbara; àlihamara.

n ambre

àlumɛti→̌→ 0 àlimɛti àlumɛti.

n allumette àlimɛtikala, tákala àlimɛtiforoko boîte d'allumettes

Àlusénì→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Fùséni Fùséyini; Huseni; Huseyini; Useyni

n prop NOM M (nom masculin).

àluwa→̌→ 0 àliwa

n bonbon bɔ̀nbɔn.

Ámadi→̌→ 55→n.prop/n : 0 →n.prop : 55→n : 0 Àmídù Ámadù; Ámàdu; Ámɛ̀di; Ahamadi

n prop NOM M

Ámadù→̌→ 352→n.prop/n : 0 →n.prop : 352→n : 0 Àmídù Ámadi; Ámàdu; Ámɛ̀di; Ahamadi

n prop NOM M

Ámàdu→̌→ 352→n.prop/n : 0 →n.prop : 352→n : 0 Ámadu; Àmadú; Ahmadu; Ahamadu

n prop NOM MAhmad (nom masculin).

Ámàdu→̌→ 352→n.prop/n : 0 →n.prop : 352→n : 0 Àmídù Ámadù; Ámadi; Ámɛ̀di; Ahamadi

n prop NOM M

AMALAN→̌→ 8→n.prop/n : 0 →n.prop : 8→n : 0

n prop ABRABR, AMALAN, Académie malienne des langues

Amapu→̌→ 12→n.prop/n : 0 →n.prop : 12→n : 0

n prop ABRABR, AMAP, Agence Malienne de Presse et de Publicité

Àmára→̌→ 17→n.prop/n : 0 →n.prop : 17→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).


Àmára`-w tɛ sɛ̀nɛ` kɛ́ bì.
Amara et ses gens ne font pas la culture aujourd’hui.
25.4. Le pluriel associatif

ámardi→̌→ 0 Fulfulde aamare 'vache blanche ayant des points rouges ou noirs sur les deux flancs'

n vache blanche tachetéevache blanche tachetée (à des points rouges ou noires sur les flancs).

amarini→̌→ 0

n AmharaAmhara, Amarinya (groupe ethnique dominante en Éthiopie et sa langue).

Ámdàláy→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop TOP (quartier à Ségou).

Amedini→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM FAhmeddin

Amerigo Wɛsipusi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM ETRGAmerigo Vespucci

ámerikɛn→̌→ 6

n Américain Lámerikɛn.

Ameriki→̌→ 70→n.prop/n : 0 →n.prop : 70→n : 0 Lamerikɛnjamana; Lameriki

n prop TOPAmerique (pays).

Ámɛ̀di→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 Àmídù Ámadù; Ámadi; Ámàdu; Ahamadi

n prop NOM M

Amɛrikɛn→̌→ 2 Lámerikɛn Amɛrikɛn.

n Américain ámerikɛn.

Ámì→̌→ 14→n.prop/n : 0 →n.prop : 14→n : 0

n prop NOM F (nom féminin).

àmi→̌→ 0 àmiina àmi ar: amin = id.

n amen (mot à la fin de prière— réponse aux souhaits aux bénédictions (ainsi-soit-il !)) k'àn sì hɛ́rɛ lá ! - àmiina ! bonne nuit ! - ainsi soit-il !

Àmídù→̌→ 8→n.prop/n : 0 →n.prop : 8→n : 0 Ámadù; Ámadi; Ámàdu; Ámɛ̀di; Ahamadi

n prop NOM M

àmiina→̌→ 67 àmi ar: amin = id.

n amen (mot à la fin de prière— réponse aux souhaits aux bénédictions (ainsi-soit-il !)) k'àn sì hɛ́rɛ lá ! - àmiina ! bonne nuit ! - ainsi soit-il !

Àminatà→̌→ 98→n.prop/n : 0 →n.prop : 98→n : 0 Mínatà; Mínɛtà

n prop NOM FAminata (nom féminin).

amojakini→̌→ 5

n amodiaquine Amojakini ni aritesunati bɛ fara ɲɔgɔn kan ka sumayabana jugumanba furakɛ. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

amɔkisisilini→̌→ 45→n.prop/n : 0 →n.prop : 45→n : 0

n prop Amoxicilline Amɔkisisilini, amoxicilline (sɛbɛn ɲɛ Amɔkisisilini, tata da la, amoxicilline orale) ye bagankinda fura ɲumanba ye min bɛ joginda bali ka juguya.(Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

án→̌→ 13638

pers 1PL (non emphatique). án bɛ táa fòro lá nous partons au champán kɔ̀rɔkɛ yé nìn yé c'est notre grand frère (le grand frère de nous)án ka wòtoro dòn c'est notre charretteán tá dòn c'est le nôtre, c'est la nôtre, c'est à nous


Án múnánfánna ntòlàntán` ná.
Án múnanfan-na ntòlantan` ná.
‘Nous sommes satisfaits du football’
Règles de réalisation tonale : La règle d'abaissement initial 3.15

ń «je», í «tu», à «il/elle», án «nous», á «vous», ù «ils/elles»
Pronoms personnels non-emphatiques (4-26)

[Án mínnu yé hádamadenw yé], án kɛ́ra í júgu` yé sá.
Nous, les humains, nous sommes devenus désormais tes ennemis’ [Baabu ni baabu, Ch. 45].
35.2.3. Structure du GN relativisé dans la proposition matrice

analozi→̌→ 11

n analogieanalogie, analogique danfara min bɛ telewisɔn analozi (TNT) ni telewisɔn numeriki (TNT) cɛ, o ye telewisɔn numeriki bɛ baarabolodalen minnu jaw jira an na, o antɛni bɛ bɔ dugukolo yɛrɛ de la. (Kibaru 572, 2019) ETRG.FRA.

Anatu→̌→ 12→n.prop/n : 0 →n.prop : 12→n : 0

n prop NOM F (nom féminin).

anbarigo→̌→ 0

n embargo Anbarigo min tara k'an sɛgɛrɛ, o y'a to ni an y'an bolo da an dusu la ka segin kɔ.(Kibaru 499, 2013) ETRG.FRA.

anbasadi→̌→ 0

n ambassade Nin yɔrɔ kofɔlen ninnu ye Mali tɔgɔlafaamasow ye diɲɛ kɔnɔ, minnu ni lasigidenso (anbasadi) tɛ kelen ye. (Kibaru 480, 2012) ETRG.FRA. lásigidenso.

ánbilansi→̌→ 6 ánbilanzi.

n ambulance dɔ̀gɔtɔrɔmobili.

ánbilanzi→̌→ 1 ánbilansi ánbilanzi.

n ambulance dɔ̀gɔtɔrɔmobili.

Anbodejo→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop TOPHambodejo (aéroport à Sévaré).

Anbodejɔ→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop NOM ETRGHan-Bodedio (personnage épique peul).

ánbulɔku→̌→ 0 ánwulɔpu ánglɔpu; ánbulɔku.

n enveloppe ánglɔpu, fàra, fóroko, lɛ́tɛrɛforoko.

Andalu→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Andalusi

n prop TOPAndalousie (région d'Espagne).

Andalusi→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Andalu

n prop TOPAndalousie (région d'Espagne).

Andelimani→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPIndelimane (village, 75 km d'Ansongo).

Anderabukani→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0

n prop TOPAndéramboukane (une petite ville, commune de Ménaka, région de Gao).

Anderanbukani→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPAndéramboukane (ville et commune, cercle et région de Ménaka).

andesileniki→̌→ 2

adj undécylénique (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

andirini→̌→ 1

n endrineendrine, insecticide alidirini, diyɛlidirini, epitakulori, kulorodani, paratiyɔn, pɛntakulorifenɔli (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

andosikopi→̌→ 1

n endoscopieendoscopie, fibroscopie Ni sɛgɛsɛgɛli kɛrɛnkɛrɛnnen (andosikopi) ma kɛ, a ka gɛlɛn waati dɔw la ka a dɔn ko dimi gɛlɛn banabali bɛ mɔgɔ min kɔnɔ na, ko o sababu ye furudimi ye. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Anefisi→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0

n prop TOPAnefis, Anéfis (nom de lieu). (village et commune, dans le cercle et rétion de Kidal).

anfetamini→̌→ 0

n amphétamine metanfetamini Dɔgɔtɔrɔfura minnu bɛ wele « anfetamini », « sɛnfatomimetiki », ani fura minnu dilannen don ni nɛnju ji ye, olu tali fana bɛ mɔgɔ dusukun sɛbɛkɔrɔ pan-pan. (Kibaru 574, 2019) ETRG.FRA.

angageman→̌→ 0

n engagement sɛbɛn min b'a jira ko cakɛda in bɛ ɲɛnamaya la (sɛritifikade wiyabilite) ani cakɛda in baarakɛla bɛɛ jɛlen ka kandisɛbɛn (angageman kolɛkitifu).(Kibaru 521, 2015) ETRG.FRA.

ángɛrɛ→̌→ 141

n engrais fàrafinnɔgɔ, nɔ́gɔfin, nɔ́gɔjɛ, nɔ́gɔ, tùbabunɔgɔ.

àngile→̌→ 0 àngilɛ àngile; làngile; làngilɛ.

n anglais

Angiletɛri→̌→ 3→n.prop/n : 0 →n.prop : 3→n : 0 Angleteri Ankili; Angletɛrɛ; Ankiletɛrɛ

n prop TOPAngleterre (pays).

àngilɛ→̌→ 18 àngile; làngile; làngilɛ.

n anglais

Angleteri→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ankili; Angletɛrɛ; Ankiletɛrɛ; Angiletɛri

n prop TOPAngleterre (pays).

Angletɛrɛ→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Angleteri Ankili; Ankiletɛrɛ; Angiletɛri

n prop TOPAngleterre (pays).

ánglɔpu→̌→ 0 ánwulɔpu ánglɔpu; ánbulɔku.

n enveloppe ánglɔpu, fàra, fóroko, lɛ́tɛrɛforoko.

ánglɔpu→̌→ 1

n enveloppe ánwulɔpu, fàra, fóroko, lɛ́tɛrɛforoko Sigarati ni alimɛti b'a fɛ. Anglɔpu fana b'a fɛ. Ali ka fɛnw da man gɛlɛn. (Bird, An ka bamanankan kalan) ETRG.FRA.

Ángola→̌→ 33→n.prop/n : 0 →n.prop : 33→n : 0 Àngola

n prop TOPAngola (pays).

Ángolem→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop TOP (quartier à Bamako).

Angontinbe→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM CLAngonimbé

Angulɛmu→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0

n prop TOPAngoulème (ville en France, quartier à Ségou).

ànháàn→̌→ 1 àhân

intj bon áyìwa (enfin, j'ai compris).

ànhán→̌→ 2 àhán.

intj haha (un constat fait avec de la joie méchante).

àní→̌→ 1655 àn'

prep ainsi queainsi que (mise en relief : sert dans les énumérations, peut aussi coordonner des phrases). à ye ɲɔ́ d'à mà àní wòro il lui a donné du mil et (aussi) des kolas (souvent employé avant le dernier mot d'une série)

àní→̌→ 8656 àn'

conj ainsi queainsi que (mise en relief : sert dans les énumérations, peut aussi coordonner des phrases).


míliyari fìla àní míliyɔn kɛ̀mɛ ní bî sàba ni sèegin àní bà kɛ̀mɛ sàba ni bî dúuru ni sèegin àní kɛ̀mɛ fìla ni bî sàba ni kélen = ‘ 2 138 358 231.
Inventaire des numéraux cardinaux (9.2.2)

Músà àní Sékù nàna. ‘Moussa et Sékou sont venus.
Construction coordinative (15.1) - coordinatif

À ye wáraba` àní wáranìnkala` fàga. ‘Il a tué le lion et la panthère.
Construction coordinative (15.1) - coordinatif

Nê àní nɛ̀gɛso` táara. ‘J’ai emporté le vélo.
Construction coordinative (15.1) - associatif

Sàgadennin` gírinna dɔ́rɔn k’í pán k’à b’í kùndá síranbagatɔ` kàn àníka kúle k’à ka bére` fòosi k’ò fára sàgadennin` kùn, ò sí ma téliya ni sí yé.
À peine l’agneau a-t-il sauté brusquement vers le peureux, que celui-ci a hurlé, a retiré sa canne et a frappé l’agneau’ (lit. : ‘Sitôt que l’agneau a sauté brusquement vers le peureux et que celui-ci hurle, retire son bâton et le brise sur la tête de l’agneau, l’un n’a pas été plus rapide que l’autre’) [An ka yɛlɛ].
33.3. Construction subjonctive en coordination avec un verbe nu

Anibisi→̌→ 1

n Anubis (dieu funéraire de l'Égypte antique).

animatɛrɛ→̌→ 6 animatɛri

n animateur cíboloma, kúmatigi, ɲɛ́najɛkɛla animatɛri tonba tarawele, animatèri, kòlòn masantòla kolokani lamini bamakò mara (Kibaru n°81, 1978) ETRG.FRA.

animatɛri→̌→ 14

n animateur cíboloma, kúmatigi, ɲɛ́najɛkɛla animatɛrɛ tonba tarawele, animatèri, kòlòn masantòla kolokani lamini bamakò mara (Kibaru n°81, 1978) ETRG.FRA.

animatirisi→̌→ 0

n animatrice Jɛkulu min ka wulikajɔw ɲɛsinnen bɛ musow ka nɛgɛkɔrɔsigi dabilali ma n'a tubabukan daɲɛ surun ye « CAMS » ye, ale ye animatirisi ye o jɛkulu in kɔnɔ. (Kibaru 505, 2014) ETRG.FRA.

anime

adj animé níma, nínama, ɲɛ́nama O nafa ka bon ni « desɛn animew » n'a ɲɔgɔnnaw ye tele la. (Jama n°11, 2002) ETRG.FRA.

ankadereman→̌→ 4

n encadrement ŋɛ́ɲɛmɛ N’o tɛ ni y’a ye ankadereman tiɲɛna, olu yɛrɛ fana nɔba b’a la. (Traoré, Hinɛ nana III-01) ETRG.FRA.

ànkɛ→̌→ 0

intj bien sûrbien sûr, c'est normal ɔ́.

Ankiletɛrɛ→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Angleteri Ankili; Angletɛrɛ; Angiletɛri

n prop TOPAngleterre (pays).

Ankili→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Angleteri Angletɛrɛ; Ankiletɛrɛ; Angiletɛri

n prop TOPAngleterre (pays).

anofɛli→̌→ 3

n anophèle ale ju bɛ “ anofɛli ” de la , n' o ye soso musoman ye (J~kabaara n°188) ETRG.FRA.

anonimu→̌→ 1

adj anonyme tɔ́gɔntan Sigida dɔrɔgutala kɔrɔw bɛ se ka fara ɲɔgɔn kan ka dɛmɛ don mɔgɔw ma minnu b’a fɛ ka a dabila. “Alikɔliki anonimu” ye o tɔn dɔ ye (Alcooliques Anonymes). (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

anpɛri→̌→ 1

n ampère Dukɔnɔkuranw na, kɔntɛri min fanga ye anpɛri 5 ye ni juru 2 don, o bɛ wele tubabukan na defili sɛnkanpɛri. (Kibaru 493, 2013) ETRG.FRA.

anpisilini→̌→ 86

n ampicilline ETRG.FRA.

anpuli→̌→ 0 anpulu

n ampoule dùlokoto, fòroforo, lògologo anpulu Bɛnbaliya bɛ kuran anpuliko la Erɔpujamanaw kɔnɔ. Erɔpujamanaw ka tɔnba koɲɛnabɔjɛkulu b’a fɛ ka sariya ta, ka anpulu kɔrɔw bɔ Erɔpu jamana bɛɛ kɔnɔ, k’u falen ni ampulu kuraw ye minnu tɛ kura bɛrɛ jeni.(Kibaru, n°467) ETRG.FRA.

anpulu→̌→ 29

n ampoule dùlokoto, fòroforo, lògologo anpuli Bɛnbaliya bɛ kuran anpuliko la Erɔpujamanaw kɔnɔ. Erɔpujamanaw ka tɔnba koɲɛnabɔjɛkulu b’a fɛ ka sariya ta, ka anpulu kɔrɔw bɔ Erɔpu jamana bɛɛ kɔnɔ, k’u falen ni ampulu kuraw ye minnu tɛ kura bɛrɛ jeni.(Kibaru, n°467) ETRG.FRA.

ánran→̌→ 1

adv en rangen rang mɔ̀gɔninfin jɔ̀len bé ánran dè yé (La Geste de Ségou, L'Avènement de Da, p. 342) ETRG.FRA.

ànran→̌→ 0 Fr. en rang

n file d'attentefile d'attente, queue, rang kúkala, kú (file d'attente). àran, sáfa, síra, só kà ànran` mìnɛ se mettre à la queuek'í jɔ̀ ànran` ná faire la queue

ánsanbulu→̌→ 1

n Source : fr. ensembleensemble kúlukùtu (musical).

Ansaridiini→̌→ 0 Ansaridini

n Ansar DineAnsar Dine, Ansar Eddine (un groupe armé salafiste djihadiste).

Ansaridini→̌→ 15 Ansaridiini

n Ansar DineAnsar Dine, Ansar Eddine (un groupe armé salafiste djihadiste).

Anshtayn→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Anshtaynn

n prop NOM ETRGEnshtein

Anshtaynn→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Anshtayn

n prop NOM ETRGEnshtein

Ansmane→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ansumani Ànsumánà; Nsumanɛ

n prop NOM M (nom masculin).

Ansongo→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0 Ansɔngɔ; Ansɔngo

n prop TOPAnsongo (cercle, région de Gao).

Ansɔngo→̌→ 13→n.prop/n : 0 →n.prop : 13→n : 0 Ansongo Ansɔngɔ

n prop TOPAnsongo (cercle, région de Gao).

Ansɔngɔ→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Ansongo Ansɔngo

n prop TOPAnsongo (cercle, région de Gao).

Ànsumánà→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ansumani Ansmane; Nsumanɛ

n prop NOM M (nom masculin).

Ansumani→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ansmane; Ànsumánà; Nsumanɛ

n prop NOM M (nom masculin).

antasidi→̌→ 1

n antacideantacide, antiacide kùmukɛlɛlan aw bɛ ji caman min ni antasidi (antacide), nɔnɔ ani bikaribonati (bicarbonate). (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

anterepirizi

n entreprise báarakɛda AFD ka fɔ la, nafolomugu sɔrɔlen n'a nafaw b'a to BNDA ka se ka poroze cama musaka bɔ, ka cikɛda 3 800 kɔkɔrɔmadon ni anterepirizi misɛnw ni anterepirizi mankan 500 ani anterpiriziba 25. (Jɛkabaara 349, décembre 2017) ETRG.FRA.

antero-viyofɔrimu→̌→ 1

n enterovioform Mɔgɔw bɛ fura caman ta minnu bɛ se ka kɔlɔlɔ lase u ma, i n'a fɔ neyomisini (néomycine), sitɛrɛpitɔmisini (stréptomycine), antero-viyofɔrimu (entéro-vioform) ani kuloranfenikɔli (chloramphénicol). (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

antɛni→̌→ 11

n antenne tùrukala A antɛni kundama tun ye santimɛtɛrɛ 10 ɲɔgɔnna ye.(Kibaru 497, 2013) ETRG.FRA.

antibiyotiki→̌→ 0

n antibiotique bànakisɛfura Nin bana minnu kofɔlen filɛ, n'a bɔra «tirikomonasi» la, ni dɔgɔtɔrɔw b'o furakɛ ni «toronidazoli» ye, a tɔ bɛɛ lajɛlen bɛ furakɛ ni «antibiyotiki» ye. (Kibaru 300, 1998) ETRG.FRA.

antiretorowirali→̌→ 2

n arw antirétroviraux, antirétroviraux, antirétroviral antiretorowiro Furasi ma sɔrɔ fɔlɔ min bɛ sidabana furakɛ, nka fura minnu bɛ wele antiretorowirali o bɛ se ka sidatɔw dɛmɛ u ka ɲɛnɛmaya kuntaalajan sɔrɔ kɛnɛya kɔnɔ... (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

antiretorowiro→̌→ 1

n antirétroviraux antiretorowirali fura minnu bɛ wele antiretorowiro olu bilali sidabanakisɛtɔw ka bolo kan; (Kibaru 494, 2013) ETRG.FRA.

antitetaniki→̌→ 1

adj antitétanique Ni iminogulobilini antitetaniki (l’immunoglobuline antitétanique, IGAT) sɔrɔcogo bɛ aw bolo, aw bɛ o pikiri kelen kɛ banabagatɔ la, hakɛ 500 ma siɲɛ kelen dɔrɔn (500 unités). (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

antonowari→̌→ 1

n entonnoir cɔ́ɔlɔ, jísɔɔlɔlan, syɔ́lɔlan Dusukun mankan lamɛnnan (...) A kɛlendon i ko jishyɔlɔlan (antonowari). (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

ánw→̌→ 2245 ún.

pers 1PL EMPH1PL EMPH jɔ̂n ni jɔ̂n b'à fɛ̀ kà táa ? - ánw ! qui veut partir ? - nous !


nê, ê, àlê, ánw /ã́ṹ ~ ã́ũ̀/, áw /áú ~ áù/, òlû
Pronoms personnels emphatiques (4-27)

anwirɔnneman→̌→ 1

n environnement "Anwirɔnneman": sigiyɔrɔ n'a laminiw (Kibaru 258, 1993) ETRG.FRA.


ánwulɔpu→̌→ 0 ánglɔpu; ánbulɔku.

n enveloppe ánglɔpu, fàra, fóroko, lɛ́tɛrɛforoko.

àn'→̌→ 38 àní

prep ainsi queainsi que (mise en relief : sert dans les énumérations, peut aussi coordonner des phrases). à ye ɲɔ́ d'à mà àní wòro il lui a donné du mil et (aussi) des kolas (souvent employé avant le dernier mot d'une série)

àn'→̌→ 453 àní

conj ainsi queainsi que (mise en relief : sert dans les énumérations, peut aussi coordonner des phrases).

apandisi→̌→ 0

n appendice bɛ̀lɛkisɛnin, bɛ̀lɛnin, kɔ́sa Kunfɛjate la, a jirala ko bɛlɛkisɛw ni fɛn kolo gɛlɛn wɛrɛ minnu bɛ yen ni hadamaden b'u dun dumuni fɛ, k'olu de bɛ taa lamara apandisi de kɔnɔ. (Kibaru 495, 2013) ETRG.FRA.

apandisiti→̌→ 0

n appendicite a bɛ kɔnɔdimi min lase mɔgɔ ma o ye bɛlɛkisɛnin ye. Tubabukan na a bɛ wele apandisiti/apendicite. (Kibaru 495, 2013) bɛlɛkisɛnin ETRG.FRA.

aparitɛyidi→̌→ 0

n apartheid Nka o senfɛ, u ye politiki dɔ sigi senkan, min bɛ wele « Aparitɛyidi »; n'o ye siyalawolomafanga ye. (Kibaru 504, 2014) ETRG.FRA.

Apekamu→̌→ 0

n ABTABT, APECAM, Assemblée permanente des Chambres d'agriculture du Mali

ápolo→̌→ 1 ápoloɲɛdimi

n conjonctivite bàgamaɲɛdimi, ɲɛ́dimi, ɲɛ́jalandimi.

ápoloɲɛdimi→̌→ 1( conjonctivite oeil souffrance ) ápolo

n conjonctivite bàgamaɲɛdimi, ɲɛ́dimi, ɲɛ́jalandimi.

apresiye→̌→ 0→n : 0

v apprécier U « apresiyelen » don. Nka ko in fiɲɛ ye min ye, u tɛ kalan bamanankan na, o min ye u ka baara nafama ye. (Jama n°11, 2002) ETRG.FRA.

Àrá→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Àramátà

n prop NOM F (Àrá est une forme diminutive).

Áràba→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0

n prop NOM F (nom d'une fille née un mercredi).

àraba→̌→ 57 Ar. al-arbaʕa' '4ème jour'

n mercredi àrabadon àrabasu mardi soir (m à m : soir du mercredi)

árabacanjo→̌→ 0 árabakɔnjo; árabakonjo

n milieu de nuitmilieu de nuit, plein milieu de la nuit (vers 2 ou 3 heures).

àrabadon→̌→ 58( mercredi jour )

n mercredi àraba.

árabakonjo→̌→ 0 árabacanjo árabakɔnjo

n milieu de nuitmilieu de nuit, plein milieu de la nuit (vers 2 ou 3 heures).

árabakɔnjo→̌→ 0 árabacanjo árabakonjo

n milieu de nuitmilieu de nuit, plein milieu de la nuit (vers 2 ou 3 heures).

Arabi Sawuditi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop TOPArabie Saoudite (pays).

arabika→̌→ 4

n arabica (sorte de café).

arabu→̌→ 0 làrabu arabu.

n arabe

Arabu Emiri→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Emira Arabu Uni Emira Arabu; Emira Arabi

n prop TOPEmirats Arabes Unis

Árabula→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPArabie (pays).

aradari→̌→ 0

n radar Minnu bɛ baara kɛ ni aradari ye, olu bɛ kabafin bonya n'a janya n'a hakɛ, a ni dugukolo cɛ hakɛ, k'o bɛɛ jateminɛ. (Kibaru 511, 2014) ETRG.FRA.

Aradisɔni→̌→ 12

n Radisson (réseau des hôtels).

Arafan→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

àrajaba→̌→ 2 àrijaba; àrjaba Ar. ar-rajab

n Radjab (7ème mois de l'année musulmane).

arajatɛri→̌→ 0

n radiateur Abudulu Kadɛri Sisɔkɔ ka fɔ la, arajatɛri bɛ min ɲɛ motɛri ye, sonsan tulo b'o ɲɛ a ye. (Kibaru 489, 2012) ETRG.FRA.

àrajo→̌→ 113

n radio


àràjó ‘radio’
consonnes marginales : r jamais à l’initiale 2-50

1 • radio.

2 • radiothérapie, rayons X.

Àrajomali→̌→ 18→n.prop/n : 0 →n.prop : 18→n : 0

n prop Radio MaliRadio Mali

áraka→̌→ 0 árakan.

n rak'ah (une unité de prière chez les musulmans).

árakan→̌→ 1 áraka árakan.

n rak'ah (une unité de prière chez les musulmans).

Àrákì→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0

n prop NOM F (nom féminin).

Àramátà→̌→ 3→n.prop/n : 0 →n.prop : 3→n : 0 Àrá

n prop NOM F (Àrá est une forme diminutive).

Àramatuláyì→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop NOM F (nom féminin).

Arameni→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Arimeni

n prop TOPArménie (pays).

Aramusɛsi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM ETRGRamsès (11 pharaons d'Égypte, de -1295 à -1069).

àran→̌→ 2 Fr. rang

n rang ànran, sáfa, síra, só.

arapɛri→̌→ 0

n rappeur Ɲɛnajɛjɛkulu saba ye kɛnɛ ɲama fifa sanni faamaw ka na : Kirakɔna, o ye arapɛri fɔlikɛlaw ye, nalomatɔn, o ye kɔtɛba fɔlikɛlaw ye ani Tamalan.(Kibaru n°529, 2016) ETRG.FRA.

Ararusi→̌→ 6→n.prop/n : 0 →n.prop : 6→n : 0 Arawurusi; Ararusu

n prop TOPRharous (commune, chef-lieu du cercle de Gourma-Rharous, région de Tombouctou).

Ararusu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ararusi Arawurusi

n prop TOPRharous (commune, chef-lieu du cercle de Gourma-Rharous, région de Tombouctou).

àrasa→̌→ 4

n rasta Arasita.

Àrasɛli→̌→ 49→n.prop/n : 0 →n.prop : 49→n : 0

n prop NOM FRachel Rashɛl.

arasidi→̌→ 4

n arachide kàntìgɛ, tìga ne ye balikukalan daminɛ san 1976 , sirakɔrɔ , operasɔn arasidi ( OACV ) ka waati la (Jɛkabaara n°152 1998) ETRG.FRA.

Arasingikilɔbu→̌→ 1

n Racing ClubRacing Club (club de football).

Arasita→̌→ 0

n rasta àrasa (mouvement rastafari).

Arawan→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Arawani

n prop TOPAraouane, Arawan (village 260 km au nord de Tombouktou, communauté Salam, Cercle de Tombouctou).

Arawani→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 Arawan

n prop TOPAraouane, Arawan (village 260 km au nord de Tombouktou, communauté Salam, Cercle de Tombouctou).

Arawɛki→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop ABRABR, RAVEC, Recensement administratif à vocation d’état-civil (au Mali).

Arawulu→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM ETRGRaul (Raul Castro, président de Cuba, 2008-).

Arawurusi→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Ararusi Ararusu

n prop TOPRharous (commune, chef-lieu du cercle de Gourma-Rharous, région de Tombouctou).

àrayeda→̌→ 5

n bord de railsbord de rails

arayi→̌→ 0

n rail rayi nɛ̀gɛsira Nɛgɛsira (arayi) de tun ye Kayi marabolo taamasira jɔnjɔn ye kabini tubabutile la. (Kibaru 524, 2015) ETRG.FRA.

Àrayida→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Rayeda

n prop TOPBord des Rails (quartier du Bamako).

arazuware→̌→ 0

n arrosoir arozuwari o kɔ , tile tan , ka kɔn turuli don ɲɛ , pilansiw bɛ sɔn kosɛbɛ ni arazuware ye . pilansiw bɛ to ten (Tarawele, Nakɔsɛnɛna) ETRG.FRA.

ari→̌→ 14

n are «ari» ani «sancari».(...) Taari y'a kunnasigi ye, a kɔrɔsigi ye sancari ye. (Kibaru 544, 2017) ETRG.FRA.

Àri→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM F (nom féminin).

àrijaba→̌→ 0 àrajaba àrijaba; àrjaba Ar. ar-rajab

n Radjab (7ème mois de l'année musulmane).

àrijabamakɔnɔ→̌→ 0( Radjab *connecteur attendre )

n Djumada al-AhiraDjumada al-Ahira (6ème mois de l'année musulmane).

àrijana→̌→ 11 àlijinɛ àlijɛnɛ; àlijana; àljinɛ; àljana Ar. al-janna 'jardin, paradis'

n paradis

àrijanaden→̌→ 0( paradis enfant ) àlijinɛden

n bienheureuxbienheureux, habitant du paradis, saint du ciel

arikowɛri→̌→ 0

n haricot-vert A sɛbɛ dɔnnen bɛ sɔninsɛnɛ fɛ n'o ye arikowɛri ye. (Kibaru 519, 2014) ETRG.FRA.

arima→̌→ 0 arma.

n Arma (descendants des invahisseurs marocains de 16 siècle).

Arimeni→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Arameni

n prop TOPArménie (pays).

arimɔri→̌→ 0

n alimɔri armoire kitabuba min filɛ arimɔri sanfɛ , a' y' a di yan ! (Jara, Jeha Hoja) Misali la bɔ bɛ kɛ tabaliw, sigilanw, alimɔriw, sojɔjiriw,... (Kibaru 534, 2016) ETRG.FRA.

arisewɛki→̌→ 1

n archevêque (Zan Zɛribo) kɛra Bamakɔ arisewɛki ye san 1998.(Kibaru 546, 2017) ETRG.FRA.

Arisinari→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0

n prop Archinard LouisArchinard Louis (Louis Archinard, général colonisateur français, 1850-1932).

Arisitɔti→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM ETRGAristote (philosophe grec -384, -322).

aritemetɛri→̌→ 10

n artéméther Aritemetɛri (artéméther) ni lumefantirini (lumefantrine) (a furakisɛ ni fura wɛrɛ ɲagaminen don) ... (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

aritemisini→̌→ 9

n artémisine Sumayabana ka ca yɔrɔ minnu na: Fura minnu dilannen don ni aritemisini (artémisine) ye, walima fura minnu kofɔlen bɛ aw ka sigida la.(Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

aritesunati→̌→ 34

n artésunate Ni aw sɔmina ko kunsɛmɛnasumaya don, aw bɛ kinini (quinine) walima aritesunati (artésunate) kɛ a la ... (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

aritisi→̌→ 0 aritisiti

n aritisiti artiste Anw aritisitiw ka baara ye hakili ɲuman di ye jama ma, ka mɔgɔ waaju (Saheli n°2, 1994) ETRG.FRA.

aritisiti→̌→ 0

n aritisi artiste Anw aritisitiw ka baara ye hakili ɲuman di ye jama ma, ka mɔgɔ waaju (Saheli n°2, 1994) ETRG.FRA.

aritizan→̌→ 1

n artisan bólolabaarakɛla Tiɲɛni sɔrɔbaaw bɛnna aritizan mɔgɔ 30, jagokɛla mɔgɔ 103, magazɛn 25 ani gwa 77 ma. (Fasokan 2013) ETRG.FRA.

Aritizana→̌→ 8→n.prop/n : 0 →n.prop : 8→n : 0

n prop TOPArtisanat (la Maison des Artisans à Bamako).

arizan→̌→ 0

n argentargent, d'argent pɛ́cɛkɛ, ɲàga. darizan wári Mɔgɔ dɔw bɛ nitarati darizan 1% (nitrate d’argent 1%) jilama fura wɛrɛw kɛ den ɲɛ na. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Arizantini→̌→ 7→n.prop/n : 0 →n.prop : 7→n : 0

n prop TOPArgentine (pays).

àrjaba→̌→ 0 àrajaba àrijaba; àrjaba Ar. ar-rajab

n Radjab (7ème mois de l'année musulmane).

arma→̌→ 0 arima arma.

n Arma (descendants des invahisseurs marocains de 16 siècle).

arondiseman→̌→ 0 árɔndisiman

n arrondissement árɔndiseman; árɔndisiman kelen bɛ taa bamakɔ, tɔ kelen bɛ to arɔndisiman duguw ɲɛ, sini ɲɛsigi kama.(Kibaru nimɔrɔ 12) o baara in kɛra kurula arondiseman ni Welesebugu yɛrɛ arondiseman kɔnɔ.(Kalamɛnɛ n°3, 1992) sɛ́rikili ETRG.FRA.

arozuwari→̌→ 0

n arrosoir arazuware.

arɔmu→̌→ 1

n arôme Kɛfɛn min dɔnnen don kosɛbɛ, o ye kafeyini ye, alikaloyidi, arɔmu n'o ye suma duman ye, ani farikolo nafalan suguya caman, n'o ye witaminiw ye, adw (Kibaru 549, 2017) ETRG.FRA.

árɔndiseman→̌→ 2 árɔndisiman árɔndiseman.

n arrondissement (une division administrative, équivalente de la sous-préfecture).

árɔndiseman→̌→ 2 árɔndisiman

n arrondissement árɔndiseman; arondiseman kelen bɛ taa bamakɔ, tɔ kelen bɛ to arɔndisiman duguw ɲɛ, sini ɲɛsigi kama.(Kibaru nimɔrɔ 12) o baara in kɛra kurula arondiseman ni Welesebugu yɛrɛ arondiseman kɔnɔ.(Kalamɛnɛ n°3, 1992) sɛ́rikili ETRG.FRA.

árɔndisiman→̌→ 32 árɔndiseman.

n arrondissement (une division administrative, équivalente de la sous-préfecture).

Àrúnà→̌→ 23→n.prop/n : 0 →n.prop : 23→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

arw→̌→ 1 antiretorowirali

n antiretorowirali antirétroviraux, antirétroviraux, antirétroviral antiretorowiro Furasi ma sɔrɔ fɔlɔ min bɛ sidabana furakɛ, nka fura minnu bɛ wele antiretorowirali o bɛ se ka sidatɔw dɛmɛ u ka ɲɛnɛmaya kuntaalajan sɔrɔ kɛnɛya kɔnɔ... (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

AS→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop ABRABR, Association sportive (AS Mandé, équipe de football à Kayes).

Ásà→̌→ 15→n.prop/n : 0 →n.prop : 15→n : 0 Áyisàta Asta; Ásitàn; Ásità; Sítàn; Asetu; Sátù; Sata; Ayisa; Áyishàta; Asan; Basan

n prop NOM F (nom féminin).

Asaku→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

Asan→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0 Áyisàta Asta; Ásitàn; Ásità; Sítàn; Asetu; Sátù; Sata; Ayisa; Áyishàta; Ásà; Basan

n prop NOM F (nom féminin).

Ásàna→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Sanata Ásànata

n prop NOM F (Asana est une forme diminutive).

Ásànata→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Sanata Ásàna

n prop NOM F (Asana est une forme diminutive).

asanbilasi→̌→ 1

n assemblage ateliye asanbilasi ninnu fana filɛ nin ye. (Traoré, Hinɛ nana, III.07) ETRG.FRA.

asanbile→̌→ 6

n assemblée jàma, jɛ̀kulu, jɛ̀, lájɛli Sariyatabulon : Depitew ye sariyatabulon mɔgɔw ye, n'o ye «asanbile nasɔnali» ye. (Kibaru 558 2018) ETRG.FRA.

Aselari→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPAsselar (une localité dans la région de Kidal).

asesɛri→̌→ 2

n assesseur - N'i donna wotekɛso kɔnɔ, i bɛ ɲɛsin mɔgɔ fɔlɔ minnu ma, olu ye asesɛriw ye n'o ye dɛmɛbagaw ye. (Kibaru 559, 2018) ETRG.FRA.

asetaminofɛni→̌→ 39

n acetaminophèneacetaminophène, paracétamol A tigi ka kan ka a lafiɲɛ fo lɛri 24 ani ka dimimadafura ta i n’a fɔ parasetamɔli (paracétamol) walima asetaminofɛni (acetaminophène), nka aw kana ibiporofɛni (ibuprofène) walima asipirini (aspirine) di a tigi ma barisa olu bɛ se ka dɔ fara joli jiginni kan kunsɛmɛ na. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) párasetamɔli ETRG.FRA.

asetate→̌→ 1

n acétate Bangekɔlɔsi fura minnu bɛ ta ko cunnenw kama, ilipiritali asetate miligaramu 30 bɛ o la (Ella, Ella One) (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

asetilisalisiliki→̌→ 2

adj acétylsalicylique Asipirini, Aspirine (asetilisalisiliki kumu, acide acétylsalicylique):... (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

asetilisisiteyini→̌→ 5

n acétylcystéine (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Asetu→̌→ 27→n.prop/n : 0 →n.prop : 27→n : 0 Áyisàta Asta; Ásitàn; Ásità; Sítàn; Sátù; Sata; Ayisa; Áyishàta; Asan; Ásà; Basan

n prop NOM F (nom féminin).

Aseyi demili→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop TOPACI 2000 (quartier dans la commune de Hamdallaye à Bamako).

asɛti→̌→ 1

n assiette tásanin Biberɔnw, asɛtiw, kutuw o ni a ɲɔgɔnnaw fana ka kan ka tobi. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Ashikabadi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop TOPAchkhabad (capitale du Turkménistan).

Asi→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 Azi

n prop TOPAsie (continent).

Ásì→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Hásimù Hásì; Háshìm

n prop NOM M (nom masculin).

asidi→̌→ 28

n acide Aw bɛ ji hakɛ ni asidi bagafagalan hakɛ bɛɛ kɛ kelen ye ka u ɲagami ɲɔgɔn na buteli fitini dɔ kɔnɔ – aliminiyɔmu walima maɲeziyɔmu bɛ fura minnu na i n’a fɔ Maalɔkisi (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) kùmu ETRG.FRA.

Asikiya→̌→ 12

n Askia (titre royal de l'Empire Songhaï).


Tombeau des Askia à Gao, 1920
Archives Nationales d'Outre-mer (ANOM)

asikulowiri→̌→ 12

n acycloviracyclovir, aciclovir Asikulowiri (Acyclovir) bɛ se ka kaba bali ka jɛnsɛn (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Àsím→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Àsímù Asimi

n prop NOM M (Àsím est une forme diminutive).

Asimara→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0

n prop TOPAsmara (capitale de l'Erythrée).

Asimi→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Àsímù Àsím

n prop NOM M (Àsím est une forme diminutive).

Àsímù→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0 Àsím; Asimi

n prop NOM M (Àsím est une forme diminutive).

ásipirini→̌→ 107

n aspirine

asiransi→̌→ 0 asiranzi

n asiranzi assurance hákililatigɛ, jàgɛlɛya, jàsigi Cakɛda ka asiranzisɛbɛn. (Kibaru bɔko 531, 2016) suguw ni jagofɛnw lakananisɛbɛn n'o ye « Asiransi » ye, k'o tali kɛ wajibi ye ka ɲɛsin tasuma ka tiɲɛniw ma (Kibaru 507, 2014) ETRG.FRA.

asiranzi→̌→ 1

n asiransi assurance hákililatigɛ, jàgɛlɛya, jàsigi Cakɛda ka asiranzisɛbɛn. (Kibaru bɔko 531, 2016) suguw ni jagofɛnw lakananisɛbɛn n'o ye « Asiransi » ye, k'o tali kɛ wajibi ye ka ɲɛsin tasuma ka tiɲɛniw ma (Kibaru 507, 2014) ETRG.FRA.

Asiseyuya→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop ABRABR, HCUA, Haut conseil pour l'unité de l'Azawad (créé en mai 2013).

Ásità→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Áyisàta Asta; Ásitàn; Sítàn; Asetu; Sátù; Sata; Ayisa; Áyishàta; Asan; Ásà; Basan

n prop NOM F (nom féminin).

Ásitàn→̌→ 35→n.prop/n : 0 →n.prop : 35→n : 0 Áyisàta Asta; Ásità; Sítàn; Asetu; Sátù; Sata; Ayisa; Áyishàta; Asan; Ásà; Basan

n prop NOM F (nom féminin).

Asta→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Áyisàta Ásitàn; Ásità; Sítàn; Asetu; Sátù; Sata; Ayisa; Áyishàta; Asan; Ásà; Basan

n prop NOM F (nom féminin).

atabirini→̌→ 2→n.prop/n : 0 →n.prop : 2→n : 0

n prop Atabrine Kinakirini, Quinacrine: A dɔnnen don ni tɔgɔ min ye, o ye: Atabirini (Atabrine) ye. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

àtayi→̌→ 1 hàtayi Ar. mauritanien 'at-ta:y

n thé mauritanienthé mauritanien

ateliye→̌→ 1

n atelier ateliye asanbilasi ninnu fana filɛ nin ye. (Traoré, Hinɛ nana, III.07) ETRG.FRA.

Atɛn→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Ahɛn

n prop TOPAthènes (capitale de la Grèce).

Atɛni→̌→ 17→n.prop/n : 0 →n.prop : 17→n : 0

n prop TOPAthènes (capitale de la Grèce).

Àtiku→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

Atilantiki→̌→ 12→n.prop/n : 0 →n.prop : 12→n : 0 Atlantiki fr. Atlantique

n prop TOPAtlantique (océan).

atiletisimu→̌→ 3

n atilɛtisimu athlétisme Denmisɛnw ye ɲɔgɔndan kɛ farikoloɲɛnajɛ suguya 7 la : Atiletisimu, n'o ye boli ni panniw ye,... (Kibaru 552, 2018) ETRG.FRA.

atilɛtisimu→̌→ 0 atiletisimu

n atiletisimu athlétisme Denmisɛnw ye ɲɔgɔndan kɛ farikoloɲɛnajɛ suguya 7 la : Atiletisimu, n'o ye boli ni panniw ye,... (Kibaru 552, 2018) ETRG.FRA.

Atlantiki→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Atilantiki fr. Atlantique

n prop TOPAtlantique (océan).

atoropini→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0

n prop Atropine (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

atɔrɔpini→̌→ 1

n atropine Bagafuraw: ... Atoropini bɛ kɛ ka binfagalan, fɛnɲɛnamafagalan gazi dɔw baga kɛlɛ. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

ATT→̌→ 6→n.prop/n : 0 →n.prop : 6→n : 0

n prop ABRABR, Amadou Toumani Touré (président du Mali, 2002-2012).

áw→̌→ 13354

pers 2PL EMPH2PL EMPH (vous (souvent de sens emphatique)). á bɔ́ra mín ? d'où venez-vous ? á tá tɛ́ ! ce n'est pas le vôtre, ce n'est pas à vous !


nê, ê, àlê, ánw /ã́ṹ ~ ã́ũ̀/, áw /áú ~ áù/, òlû
Pronoms personnels emphatiques (4-27)

Áwa→̌→ 72→n.prop/n : 0 →n.prop : 72→n : 0 Háwa Máwa; Áwà

n prop NOM F (nom féminin).

Áwà→̌→ 72→n.prop/n : 0 →n.prop : 72→n : 0 Háwa Máwa; Áwa

n prop NOM F (nom féminin).

áwà→̌→ 56 áyìwa áyìw'; áwà ar: hayhat

intj bon

1 • bon, d'accord, eh bien ! ànháàn (réponse positive à une permission demandée).

2 • alors, dans ce cas. ɛlɛɛ (dans les récits — exhortation à faire qc — peut introduire une prudente réflexion ...)

3 • allons !

àwá→̌→ 3 àwɔ́ ɔ̀wɔ́; àwá; àwɛ; ɔ̀wé; òwé.

intj oui íyò, nàamù, ǹǹń, ùnhun, ɔ̀nhɔ́n, ɔ̀nkɛ̀.

Awa Dɛnbaya→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0

n prop TOPHawa Dembaya (commune dans le cercle et région de Kayes).

awansi→̌→ 0

n avance ... ni se b'a ye ka wari kun fɔlɔ (awansi) sara, ... (Kibaru 521, 2015) ETRG.FRA.

àwɛ→̌→ 0 àwɔ́ ɔ̀wɔ́; àwá; àwɛ; ɔ̀wé; òwé.

intj oui íyò, nàamù, ǹǹń, ùnhun, ɔ̀nhɔ́n, ɔ̀nkɛ̀.

Awiɲɔn→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPAvignon (ville en France).

áwirili→̌→ 21 fr : avril

n avril

àwiyɔn→̌→ 4

n avion pánkurun, sánnakurun.

awoka→̌→ 16

n avocat láfasalikɛla, sòronadonbaa, sòronadonna Awoka faamuyalenba don kiiriko siratigɛ la. (Kibaru 534, 2016) ETRG.FRA.

àwɔ́→̌→ 78 ɔ̀wɔ́; àwá; àwɛ; ɔ̀wé; òwé.

intj oui íyò, nàamù, ǹǹń, ùnhun, ɔ̀nhɔ́n, ɔ̀nkɛ̀.

Awuru→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPAourou (village dans le cercle et région de Kayes).

Áyá→̌→ 8→n.prop/n : 0 →n.prop : 8→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

Àyá→̌→ 43→n.prop/n : 0 →n.prop : 43→n : 0

n prop NOM F (nom féminin).

á-yé-fàli-bɛ̀n→̌→ 0( 2PL *impératif âne se.rencontrer )

n ample vêtementample vêtement, type de surplis

áyɛriwe→̌→ 0

n antirétroviral antiretorowirali.

Ayi→̌→ 17→n.prop/n : 0 →n.prop : 17→n : 0

n prop NOM F (nom féminin).

àyí→̌→ 323

intj non ún-ùn, únhùn àyi dɛ́ ! non ! pas du tout ! àyi sá ! (je te dis que) non !

Áyìda→̌→ 4→n.prop/n : 0 →n.prop : 4→n : 0

n prop NOM F (nom féminin).

Ayisa→̌→ 5→n.prop/n : 0 →n.prop : 5→n : 0 Áyisàta Asta; Ásitàn; Ásità; Sítàn; Asetu; Sátù; Sata; Áyishàta; Asan; Ásà; Basan

n prop NOM F (nom féminin).

Áyisàta→̌→ 28→n.prop/n : 0 →n.prop : 28→n : 0 Asta; Ásitàn; Ásità; Sítàn; Asetu; Sátù; Sata; Ayisa; Áyishàta; Asan; Ásà; Basan

n prop NOM F (nom féminin).

Áyishàta→̌→ 0→n.prop/n : 0 →n.prop : 0→n : 0 Áyisàta Asta; Ásitàn; Ásità; Sítàn; Asetu; Sátù; Sata; Ayisa; Asan; Ásà; Basan

n prop NOM F (nom féminin).

áyìwa→̌→ 799 áyìw'; áwà ar: hayhat

intj bon

1 • bon, d'accord, eh bien ! ànháàn (réponse positive à une permission demandée).

2 • alors, dans ce cas. ɛlɛɛ (dans les récits — exhortation à faire qc — peut introduire une prudente réflexion ...)

3 • allons !

áyìw'→̌→ 4 áyìwa áwà ar: hayhat

intj bon

1 • bon, d'accord, eh bien ! ànháàn (réponse positive à une permission demandée).

2 • alors, dans ce cas. ɛlɛɛ (dans les récits — exhortation à faire qc — peut introduire une prudente réflexion ...)

3 • allons !

Ayo→̌→ 11→n.prop/n : 0 →n.prop : 11→n : 0

n prop NOM M (nom masculin).

azandoranzi→̌→ 1

n agent orangeagent orange, défoliant, herbicide bínfagalan, pɛntakulorifenɔli (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

Azani→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop TOPAzanie, Côte d'Ajan (côte de Somalie).

Azari→̌→ 1→n.prop/n : 0 →n.prop : 1→n : 0

n prop Azhar (Al-Azhar mosquée et université d'Égypte).

Azawadi→̌→ 7→n.prop/n : 0 →n.prop : 3→n : 4

n prop TOPAzawad ("zone de paturage" dans le Nord-Mali).

Azi→̌→ 43→n.prop/n : 0 →n.prop : 43→n : 0 Asi

n prop TOPAsie (continent).

azitoromisini→̌→ 5

n azithromycine Aw bɛ azitoromisini garamu 1 (azithromycine) dunta di a tigi ma tako 1 na, walima... (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.

azɔti→̌→ 2

n azote Dugukolo nafamafɛn minnu bɛ wele tubabukan na azɔti ani fɔsifɔri, sɛnɛ kɛcogo jugu ani dugukolonɔ bɛ k'olu ban. (Kibaru 493, 2013) ETRG.FRA.

á'→̌→ 14 á'; a'

pers 2PL


ń «je», í «tu», à «il/elle», án «nous», á «vous», ù «ils/elles»
Pronoms personnels non-emphatiques (4-26)